Επιμέλεια ψηφιακών εκθέσεων, σύγχρονο πλαίσιο και πρακτικές

Abstract

Ακολουθώντας την εξέλιξη που έχει πραγματοποιηθεί τόσο ακαδημαϊκά όσο και έμπρακτα στο πεδίο του πολιτισμού και των νέων μέσων, με έμφαση σε ζητήματα τεχνικά, διαχείρισης προσωπικού και κοινού, εμβαθύνουμε στη συζήτηση για την επιμέλεια εκθέσεων. Παρατηρώντας το έλλειμμα ερευνητικής εργασίας στον τομέα της επιμέλειας ως προς τα πρακτικά εργαλεία, αναλύουμε το θεωρητικά αναπτυσσόμενο αντικείμενο της ψηφιακής επιμέλειας εκθέσεων μέσα από τον διαχωρισμό του θεσμικού μουσειακού επιμελητή, του ανεξάρτητου επιμελητή και του φεστιβαλικού επιμελητή. Αναλύοντας θεωρητικά παραδείγματα, οδηγούμαστε μέσα από σειρά ποιοτικής έρευνας πεδίου (case study) με συνεντεύξεις σε ειδικούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ παράλληλα αντιπαραβάλλεται η ποσοτική έρευνα σχετικά με την εμπειρία του χρήστη–επισκέπτη από τα σχετικά ερωτηματολόγια.Μετά την πανδημία του COVID-19, αναδεικνύεται πως οι θεσμοί αναζητούν νέες διεξόδους, προσεγγίζοντας υβριδικά και μικτά (phygital) μοντέλα έκθεσης, καθώς η απομόνωση και η αμιγώς ψηφιακή εμπειρία δεν αποτελούν πλέον σημείο ενδιαφέροντος.Είναι άραγε η κατάλληλη στιγμή να δοθεί ο χώρος, ο χρόνος και οι χρηματοδοτήσεις για μια ισότιμη μεθοδολογική έρευνα, ώστε το έργο στον ψηφιακό χώρο να καταστεί κάτι περισσότερο από μια αφορμή για την τιμητική αναφορά στην περίοδο της net art της δεκαετίας του ’80–’90 ή από ένα εργαλείο αντοχής και επιβίωσης στην απομόνωση, ειδικά σε καιρούς κρίσης όπως η πανδημία; Η ανάγκη για υβριδικότητα και εμβύθιση δεν αποτελεί μόνο χαρακτηριστικό της εποχής, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, αλλά και έναν τρόπο έκφρασης προβλημάτων για τα οποία δεν έχει ακόμα βρεθεί λύση, σύμφωνα με τις κοινωνιολογικές και ανθρωπολογικές αναφορές του Pierre Bourdieu. Πόσο, όμως, μπορεί να είναι χρήσιμη μια τέτοια έκφραση της τέχνης, όταν ο αποδέκτης δεν διαθέτει το αναγκαίο κεφάλαιο — κοινωνικό, πολιτιστικό ή οικονομικό — για να την παρακολουθήσει, ή όταν, αντίστοιχα, οι καλλιτέχνες και οι φορείς που δημιουργούν το έργο δεν έχουν το κεφάλαιο να το υποστηρίξουν ολιστικά σε κάθε στάδιο έρευνας και δημιουργίας; Η συμμετοχικότητα, τα κοινά και η φροντίδα των δικτύων μπορούν να λειτουργήσουν ως λύσεις απέναντι σε αυτά τα εμπόδια, ως εναλλακτικές προσεγγίσεις της τέχνης μέσα στο προκαθορισμένο πλαίσιο της κεφαλαιοποιημένης τέχνης, και ειδικότερα στο πεδίο των ψηφιακών μέσων.