Δυναμικά υποδείγματα γενικής ισορροπίας, οικονομικές διακυμάνσεις και οικονομική πολιτική : δημιουργώντας ένα μακροοικονομικό πλαίσιο

Abstract

Η οικονομική επιστήμη αποτελείται από την μικροοικονομική, που ασχολείται με την μελέτη της συμπεριφοράς οικονομικών μονάδων μεμονωμένα, και την μακροοικονομική, που ασχολείται με την μελέτη της οικονομίας ως σύνολο, έχοντας την οικονομετρία ως υποστηρικτικό εργαλείο για την επαλήθευση των θεωρημάτων της. Στο πλαίσιο της διερεύνησης οικονομικών φαινομένων και προκειμένου να προσδιοριστούν οι κατάλληλες πολιτικές με την βέλτιστη οικονομική αποτελεσματικότητα και κοινωνική ευημερία, τα δυναμικά στοχαστικά υποδείγματα γενικής ισορροπίας, γνωστά ως Dynamic Stochastic General Equilibrium models (DSGE), αποτελούν από τα πιο διαδεδομένα οικονομικά υποδείγματα, στην σύγχρονη μακροοικονομική αλλά και στην εφαρμοσμένη οικονομική πολιτική και ανάλυση. Τα υποδείγματα αυτά βοηθούν σε θεωρητικό και εμπειρικό πλαίσιο τη διερεύνηση των δυναμικών σχέσεων μεταξύ βασικών μακροοικονομικών μεταβλητών, καθώς και την επίδραση των διαφόρων διακυμάνσεων και διαταράξεων στις μεταβλητές αυτές που πραγματοποιούνται κατά την διάρκεια οικονομικών κύκλων, κάτι το οποίο επιτυγχάνεται λόγω της μικροοικονομικής δομής αυτών των υποδειγμάτων. Από την άλλη πλευρά, η κλιματική αλλαγή (climate change) αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές παγκόσμιες προκλήσεις του 21ου αιώνα με επιπτώσεις τόσο στο περιβάλλον όσο και στην οικονομία. Για το λόγο αυτό, οι ανεπτυγμένες χώρες προσπαθούν να υιοθετήσουν μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης, αναγνωρίζοντας ότι η υγεία του πλανήτη και η σταθερότητα της οικονομίας της είναι αλληλένδετες έννοιες. Η περιβαλλοντική υποβάθμιση (environmental degradation), η αύξηση της θερμοκρασίας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα δεν απειλούν μόνο τα οικοσυστήματα, αλλά διαταράσσουν επίσης και την οικονομία, επηρεάζοντας την παραγωγικότητα και οξύνοντας τις κοινωνικές ανισότητες. Για αυτό το λόγο, η εφαρμογή πολιτικών δράσεων για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης οικονομικής ανάλυσης, με μία από τις προσεγγίσεις που συνδυάζει την οικονομική θεωρία με τις περιβαλλοντικές πτυχές και την εφαρμογή πολιτικών να είναι τα Περιβαλλοντικά Δυναμικά Στοχαστικά Υποδείγματα Γενικής Ισορροπίας (Environmental Dynamic Stochastic General Equilibrium Model – E-DGSE). Σκοπός αυτής της προσπάθειας είναι να δημιουργηθεί ένα ικανό μακροοικονομικό πλαίσιο το οποίο θα μπορεί να αξιοποιηθεί κατάλληλα για την χάραξη οικονομικής πολιτικής, είτε από την πλευρά μιας Κεντρικής Τράπεζας και το σχεδιασμό νομισματικών πολιτικών, είτε από την πλευρά του Κράτους, για τον σχεδιασμό περιβαλλοντικών πολιτικών και μιας σταθερής οικονομίας. Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η δομή ενός βασικού δυναμικού υποδείγματος γενικής ισορροπίας και τους παράγοντες που το απαρτίζουν. Στη συνέχεια, πραγματοποιείται μία περιγραφή της μεθοδολογικής προσέγγισης ενός μεσαίου μεγέθους δυναμικού υποδείγματος γενικής ισορροπίας (DSGE model) και αναφέρονται οι μηχανισμοί μετάδοσης των αιφνίδιων καταστάσεων (shocks), καθώς και η επίδραση των οικονομικών πολιτικών στην οικονομία. Κατόπιν, αναλύονται οι μέθοδοι εκτίμησης ενός DSGE υποδείγματος, όπως και οι τρόποι μελέτης και αποτίμησης των διαφόρων σεναρίων οικονομικής πολιτικής, ώστε να μπορεί να αποφασιστεί η καλύτερη πολιτική. Επιπλέον, παρουσιάζεται ο τρόπος λειτουργίας ενός βασικού νεοκεϋνσυανού δυναμικού υποδείγματος το οποίο θεωρείται, σημείο αναφοράς για τη δημιουργία πιο πολύπλοκων υποδειγμάτων, ενώ στο τέλος γίνεται μια βιβλιογραφική ανασκόπηση στις εξελίξεις των δυναμικών υποδειγμάτων γενικής ισορροπίας. Στο δεύτερο κεφάλαιο διερευνάται η αποτελεσματικότητα των οικονομικών πολιτικών χρησιμοποιώντας ένα DSGE υπόδειγμα που περιλαμβάνει την πιθανότητα χρεοκοπίας, ως ουσιαστικό στοιχείο ανίχνευσης χρηματοπιστωτικής κρίσης για τις χώρες της ευρωζώνης. Επίσης, στο υπόδειγμα αυτό εξετάζονται η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής, της μακροπροληπτικής οικονομικής πολιτικής, καθώς και ο συνδυασμός των δύο αυτών πολιτικών. Έτσι, αρχικά περιγράφεται το υπόδειγμα μαζί με τα μέλη (agents) που συμμετέχουν σε αυτό, τη συνθήκη ισορροπίας (equilibrium condition) και τους κανόνες πολιτικής. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται οι δυναμικές του υποδείγματος και αναφέρονται τα αποτελέσματα της διαδικασίας προσομοίωσης για την ανάλυση ευημερίας (welfare analysis) καθώς και για τη συνάρτηση ζημιών της κεντρικής τράπεζας (central bank loss function) με βάση τις προσημειωμένες/βαθμονομημένες τιμές (calibrated values), ενώ στο τέλος σχολιάζονται όλα τα αποτελέσματα από αυτή την προσπάθεια. Στο τρίτο κεφάλαιο καταγράφεται η σχέση του περιβάλλοντος με την οικονομία και η επίδραση που έχει στις μεταβολές του κλίματος, όπως αυτή εμφανίζεται στη διεθνή βιβλιογραφία. Αρχικά, γίνεται μία σύντομη βιβλιογραφική ανασκόπηση της σχέσης αυτής με αναφορές στην Περιβαλλοντική καμπύλη Kuznets (Environmental Kuznets Curve), στην αλληλεπίδραση της ενέργειας με την οικονομική ανάπτυξη και το πως προκαλείται περαιτέρω παραγωγή ρύπων, στην επίδραση της οικονομικής ανάπτυξης σε τομείς σχετικούς με το περιβάλλον, όπως είναι ο αγροτικός τομέας, καθώς και στα Περιβαλλοντικά Δυναμικά Υποδείγματα Γενικής Ισορροπίας (Environmental DSGE) που χρησιμοποιούνται για τη διερεύνηση περιβαλλοντολογικών και οικονομικών σχέσεων για τον καθορισμό πολιτικών ώστε να περιοριστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Κατόπιν, περιγράφονται οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής σε οικονομικές και μη πτυχές (economic and non-economic aspects) της κοινωνίας, όπως είναι ο πληθωρισμός, η μετανάστευση, η καθημερινότητα και η ποιότητα ζωής ενώ στη συνέχεια σχολιάζονται περιβαλλοντολογικές, νομισματικές και δημοσιονομικές πολιτικές που εφαρμόζονται για τον περιορισμό των περιβαλλοντικών επενεργειών. Στο τέταρτο κεφάλαιο, εξετάζονται οι αλληλεπιδράσεις των περιβαλλοντικών, αγροτικών και μακροοικονομικών μεταβλητών για πλήθος χωρών από όλο τον κόσμο, λαμβάνοντας ύπ΄ όψιν το εισόδημα και τη γεωγραφική προέλευση των χωρών, με σκοπό να διαπιστωθεί εάν υφίσταται ένα ενιαίο πρότυπο σχετικά με την περιβαλλοντική στάση αυτών των χωρών ή εάν αυτή η στάση ποικίλλει σε όλες τις χώρες είτε ως προς το εισόδημα τους είτε ως προς τα χαρακτηριστικά της γεωγραφικής περιοχής που ανήκουν. Επιπλέον, εξετάζεται η σημαντικότητα περιβαλλοντικών και αγροτικών μεταβλητών που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί στη βιβλιογραφία για να καταγράφει μια διαφορετική εικόνα του τρόπου με τον οποίο επηρεάζεται το περιβάλλον από την οικονομική ανάπτυξη. Τέλος, διαπιστώνεται ο σημαντικός ρόλος των περιβαλλοντικών και αγροτικών μεταβλητών στη συνολική οικονομική δραστηριότητα για όλες τις χώρες που εξετάστηκαν οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι οι συστάσεις πολιτικής για το περιβάλλον, είναι σημαντικό να λαμβάνουν ύπ όψιν το συνολικό στάδιο ανάπτυξης της χώρας και όχι μόνο την περιοχή στην οποία ανήκει. Στο πέμπτο κεφάλαιο εξετάζονται η επίδραση των περιβαλλοντικών πολιτικών στην οικονομία της Ευρωζώνης, καθώς και των επιπτώσεων σε κλάδους με έντονη χρήση άνθρακα (carbon intensive industry) αλλά και των αντίστοιχων περιουσιακών τους στοιχείων. Η ανάλυση βασίζεται σε ένα E-DSGE (environmental DSGE) υπόδειγμα που περιλαμβάνει το μηχανισμό διάχυσης των επιπτώσεων στην οικονομία των απαξιωμένων περιουσιακών στοιχείων (stranded assets) μαζί με ένα πλήθος αιφνίδιων διαταραχών και νομισματικών πολιτικών. Επίσης, στο υπόδειγμα αυτό εξετάζονται και οι τρόποι μετριασμού αυτών των επιπτώσεων. Πιο συγκεκριμένα, στην αρχή γίνεται μία αναλυτική επισκόπηση των ευρημάτων που εμφανίζονται στη διεθνή βιβλιογραφία από τέτοιου είδους τεχνικές προσεγγίσεις και στη συνέχεια παρουσιάζεται το υπόδειγμα μαζί με τα μέλη (agents) που συμμετέχουν σε αυτό, καθώς και τις περιβαλλοντικές και νομισματικές πολιτικές που εφαρμόζονται. Κατόπιν, περιγράφονται οι δυναμικές του υποδείγματος και αναφέρονται τα αποτελέσματα της διαδικασίας προσομοίωσης και των αντιδράσεων αιφνίδιων διαταραχών (impulse response functions) με βάση τις προσημειωμένες/βαθμονομημένες τιμές (calibrated values), ενώ στο τέλος σχολιάζονται όλα τα αποτελέσματα που προκύπτουν από αυτή την προσπάθεια.