Οι επιπτώσεις των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας στην υγεία των ατόμων ηλικίας 50+ στην Ευρώπη

Abstract

Η παρούσα διπλωματική εργασία εξετάζει τη σχέση της προσωπικότητας με την ψυχική και σωματική υγεία σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, συνδυάζοντας θεωρητικό και εμπειρικό πλαίσιο. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται οι κύριες θεωρητικές προσεγγίσεις της προσωπικότητας, όπως η ψυχοδυναμική θεώρηση του Freud, η θεωρία των χαρακτηριστικών του Allport και του Cattell, καθώς και το τρισδιάστατο μοντέλο του Eysenck, με ιδιαίτερη έμφαση στο μοντέλο των Πέντε Παραγόντων (Big Five), το οποίο αποτελεί σήμερα το πιο διαδεδομένο εργαλείο μελέτης της προσωπικότητας. Αναλύονται οι βασικές του διαστάσεις και τα εργαλεία αξιολόγησης (NEO-PI-R, Big Five Markers, BFI-10), ενώ παρουσιάζονται οι εφαρμογές τους στην ψυχολογική έρευνα και στην υγεία. Στο εμπειρικό μέρος αξιοποιούνται δεδομένα από το 9ο κύμα της μελέτης SHARE (2021), με δείγμα 65.598 ατόμων ηλικίας άνω των 50 ετών από 27 ευρωπαϊκές χώρες και το Ισραήλ. Εξετάζονται οι σχέσεις των χαρακτηριστικών προσωπικότητας, όπως μετρήθηκαν με την κλίμακα BFI-10, με δείκτες ψυχικής ευεξίας, σωματικής υγείας και κοινωνικοοικονομικών παραμέτρων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο νευρωτισμός αναδείχθηκε συστηματικά ως ισχυρός αρνητικός προγνωστικός παράγοντας σε όλες τις εκβάσεις υγείας, ενώ η εξωστρέφεια, η ευσυνειδησία, η συμβατικότητα και η ανοιχτότητα συνδέθηκαν με ευνοϊκότερα αποτελέσματα. Η προσθήκη των χαρακτηριστικών προσωπικότητας στα μοντέλα βελτίωσε σημαντικά την εξηγητική τους ισχύ, επιβεβαιώνοντας ότι η προσωπικότητα αποτελεί ανεξάρτητο και ουσιαστικό παράγοντα πρόβλεψης της υγείας στην τρίτη ηλικία. Συμπερασματικά, τα ευρήματα αναδεικνύουν τη σημασία της ενσωμάτωσης της αξιολόγησης της προσωπικότητας στην έρευνα και στην κλινική πρακτική, προκειμένου να ενισχυθεί η κατανόηση των παραγόντων που επηρεάζουν την ανθεκτικότητα και την ευημερία στον γηράσκοντα πληθυσμό.