Η υποστήριξη των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων από το mobile business για τη δημιουργία και τη διατήρηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος : εφαρμογή στον ξενοδοχειακό κλάδο

Abstract

Η συνεχής εξέλιξη της τεχνολογίας έχει συμβάλει στη δημιουργία μίας νέας ψηφιακής κοινωνίας, αλλάζοντας τις συνθήκες καθημερινότητας του ατόμου και τις επιχειρησιακές διαδικασίες των εταιρειών. Η σημασία των νέων τεχνολογιών και η αξία που δημιουργεί η υιοθέτηση και η χρήση τους αποτελεί αναμφισβήτητα σημαντικό στοιχείο για ολόκληρη την κοινωνία και τις επιχειρήσεις. Οι νέες τεχνολογίες αποκτούν συνεχώς ιδιαίτερη σημασία σε όλους τους επιχειρηματικούς κλάδους, καθώς η εφαρμογή τους προσφέρει στις επιχειρήσεις πολλαπλά οφέλη, όπως αυτοματοποίηση των παραγωγικών τους διαδικασιών, καλύτερη διαχείριση αποθεμάτων, μείωση του συνολικού κόστους, αύξηση της αποδοτικότητας, της αποτελεσματικότητας και της επίδοσης κ.λπ. Τα οφέλη αυτά συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ικανότητας των επιχειρήσεων για γρήγορη ανταπόκρισή τους στις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες και τάσεις της αγοράς (Kopanaki, Smithson, 2013). Στο σύγχρονο ανταγωνιστικό περιβάλλον οι επιχειρήσεις επιδιώκουν την επιβίωση και την ανάπτυξή τους και κατ’ επέκταση οι νέες τεχνολογίες τείνουν να χρησιμοποιούνται ευρέως, προκειμένου οι πόροι και οι δυνατότητές τους να μετατραπούν αποτελεσματικά σε στρατηγικά εργαλεία που θα βελτιώσουν το επίπεδο της επίδοσής τους (Sambamurthy, Bharadwaj, Grover, 2003). Παράλληλα, η υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών διευκολύνει τις νέες επιχειρηματικές συνεργασίες και βοηθά τόσο στη διερεύνηση όσο και στη διεύρυνση των αγορών. Το κινητό ή ασύρματο επιχειρείν (mobile business), που αποτελεί μια κατηγορία του ηλεκτρονικού επιχειρείν (e- business), έχει γνωρίσει κατά τα τελευταία χρόνια μια ιδιαίτερη ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο. Αφορά στην υποστήριξη των επιχειρησιακών διαδικασιών και των εμπορικών συναλλαγών που πραγματοποιούνται μέσω του Διαδικτύου με τη χρήση κινητών ηλεκτρονικών συσκευών, όπως κινητά τηλέφωνα και φορητοί υπολογιστές (Γεωργόπουλος, Κοπανάκη, Πανταζή, Νικολαράκος, Βαγγελάτος, 2013). Το κινητό επιχειρείν ως μία τεχνολογική καινοτομία έχει συμβάλει ουσιαστικά στην εδραίωση νέων επιχειρηματικών συνθηκών και νέων καταναλωτικών συνηθειών. Οι σύγχρονες επιχειρήσεις τείνουν να υιοθετούν τις εφαρμογές και τις ποικίλες χρήσεις του, καθώς δεν αφορά αποκλειστικά στις ηλεκτρονικές συναλλαγές, αλλά προσφέρει κάθε είδους ηλεκτρονική επικοινωνία ανάμεσα στις επιχειρήσεις, τους προμηθευτές και τους καταναλωτές. Ειδικότερα, το κινητό επιχειρείν συμβάλλει ουσιαστικά στην τροποποίηση και τον επαναπροσδιορισμό των ήδη υπαρχόντων δραστηριοτήτων και διαδικασιών και υιοθετείται συνεχώς από νέες επιχειρήσεις, προμηθευτές και καταναλωτές, καθώς συμβάλλει στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας και νέων ευκαιριών σε όλους τους εμπλεκόμενους. Τα οφέλη που προκύπτουν από την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών και του κινητού εμπορίου δημιουργούν ένα σημείο υπεροχής της επιχείρησης έναντι των λοιπών επιχειρηματικών οντοτήτων στον κλάδο όπου δραστηριοποιείται, το οποίο αφορά στα «ανώτερα» χαρακτηριστικά του παρεχόμενου προϊόντος ή της υπηρεσίας. Αποτέλεσμα της δημιουργίας ενός σημείου υπεροχής της επιχείρησης είναι η θεμελίωση συνθηκών απόκτησης ενός διατηρήσιμου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Η βιομηχανία του τουρισμού και ειδικότερα της φιλοξενίας είναι ένας κλάδος που οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ) έχουν προκαλέσει σημαντικές αλλαγές τόσο ενδοεπιχειρησιακά όσο και ως προς τα ενδιαφερόμενα μέλη. Ο κλάδος του τουρισμού αντιμετωπίζει ριζικό μετασχηματισμό με την υιοθέτηση και εφαρμογή νέων τεχνολογιών και καινοτόμων επιχειρηματικών πρακτικών. Η ανάγκη για υιοθέτηση καινοτόμων εργαλείων επιταχύνθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19. Ως αποτέλεσμα, όλο και περισσότερες επιχειρήσεις του κλάδου αυτού, ενός από τους μεγαλύτερους κλάδους παγκοσμίως με τεράστιο οικονομικό αντίκτυπο, τείνουν να υιοθετούν και να εφαρμόζουν νέες τεχνολογίες και κινητές επιχειρηματικές πρακτικές. Οι νέες τεχνολογίες και κατ ́ επέκταση το κινητό επιχειρείν αποτελούν πλέον ένα αναπόσπαστο κομμάτι της λειτουργίας των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του τουρισμού και ειδικότερα των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Η υιοθέτηση και η χρήση των νέων τεχνολογιών δεν ενισχύουν μόνο τις λειτουργίες και τις διαδικασίες των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, αλλά αυξάνουν την επίδοση και την ανταγωνιστικότητά τους. Συνεπώς, οι νέες τεχνολογίες και το κινητό επιχειρείν επηρεάζουν ποικιλοτρόπως τις επιχειρήσεις, οι οποίες με τη βοήθεια του στρατηγικού μάνατζμεντ μπορούν να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις νέες συνθήκες, που συμβάλλουν στη δημιουργία ενός ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και πιθανόν διαχρονικά ενός διατηρήσιμου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής διατριβής αποτελεί η διερεύνηση της επίδρασης του κινητού ή ασύρματου επιχειρείν στη δημιουργία και τη διατήρηση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος των επιχειρήσεων που ανήκουν στον κλάδο της φιλοξενίας. Με βάση μία εκτενή βιβλιογραφική ανασκόπηση και λαμβάνοντας υπόψη σχετικές θεωρητικές προσεγγίσεις, διαμορφώθηκε το εννοιολογικό πλαίσιο (conceptual framework) της έρευνας. Το πλαίσιο αυτό, το οποίο απεικονίζει τις βασικές μεταβλητές και τις μεταξύ τους σχέσεις, αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη των ερευνητικών υποθέσεων. Η παρούσα μελέτη, χρησιμοποιώντας το πλαίσιο TOE (Technological-Organizational- Environmental), εξετάζει πώς οι τεχνολογικοί, οργανωτικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν την υιοθέτηση και τη χρήση των νέων τεχνολογιών στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Στη συνέχεια, η έρευνα αυτή εντοπίζει πώς η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών επηρεάζει την επίδοση από τη χρήση νέων τεχνολογιών και τη δημιουργία VRIO (Value, Rare, Inimitable, Organized) πόρων και δυνατοτήτων, στοιχεία τα οποία συμβάλλουν στη δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και διατηρήσιμου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος αντίστοιχα. Αξίζει να σημειωθεί ότι λήφθηκε υπόψη και η συνολική ικανοποίηση πελατών, καθώς έχει αντίκτυπο στη δημιουργία VRIO πόρων και δυνατοτήτων. Τέλος, στο πλαίσιο της έρευνας, αξιολογείται πώς το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και η διατηρησιμότητά του επηρεάζουν την ανταγωνιστική επίδοση της επιχείρησης. Για τον έλεγχο των ερευνητικών υποθέσεων, πραγματοποιήθηκε έρευνα και σχεδιάστηκε ερωτηματολόγιο σε ηλεκτρονική πλατφόρμα σύμφωνα με τη βιβλιογραφία και το εννοιολογικό πλαίσιο. Το link απεστάλη μαζί με τη συνοδευτική επιστολή μέσω email σε 5.143 ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, οι οποίες ήταν από 3 αστέρων έως 5 αστέρων σύμφωνα με το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος. Από τις 360 απαντήσεις που συγκεντρώθηκαν, το πραγματικό δείγμα διαμορφώθηκε σε 241 παρατηρήσεις κατόπιν επεξεργασίας και αφαίρεσης των διπλοεμφανίσεων και μη ολοκληρωμένων απαντήσεων, με αποτέλεσμα το νέο ποσοστό απόκρισης επί του πραγματικού μεγέθους του δείγματος, όπως περιγράφεται στο έκτο κεφάλαιο, να είναι 12,8%. Σχετικά με τα αποτελέσματα και τα κύρια ευρήματα της παρούσας έρευνας, διαπιστώθηκε ότι οι τρεις βασικές διαστάσεις του πλαισίου ΤΟΕ έχουν θετική επίδραση στον προσανατολισμό της επιχείρησης σε νέες καινοτομίες. Ειδικότερα, το τεχνολογικό πλαίσιο που αφορά στην τεχνογνωσία, τους υφιστάμενους τεχνολογικούς πόρους και τις mobile υπηρεσίες και εφαρμογές επηρεάζει θετικά τη λήψη αποφάσεων της επιχείρησης για υιοθέτηση και εφαρμογή νέων τεχνολογιών. Όσον αφορά στο οργανωτικό πλαίσιο, φάνηκε πως οι σχετικοί παράγοντες (δομή, κουλτούρα καινοτομίας, πόροι, επιχειρησιακές διαδικασίες), πλην του μεγέθους της επιχείρησης, είναι στατιστικά σημαντικοί για την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών. Ως προς την περιβαλλοντική διάσταση, η οποία περιλαμβάνει στοιχεία του εξωτερικού περιβάλλοντος, όπως το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο, εξωγενείς πολιτικοκοινωνικές διαταραχές και ετοιμότητα των πελατών για χρήση νέων τεχνολογιών, φαίνεται πως υπάρχει θετική επίδρασή της στον προσανατολισμό της επιχείρησης σε νέες καινοτομίες. Στη συνέχεια, επιβεβαιώνεται ότι ο προσανατολισμός της επιχείρησης σε νέες τεχνολογίες έχει θετική επίδραση στην επίδοση της επιχείρησης από την υιοθέτηση και χρήση των νέων εφαρμογών, οι οποίες με τη σειρά τους συμβάλλουν στη δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Παράλληλα, ο συνδυασμός του προσανατολισμού της επιχειρήσεις στις νέες τεχνολογίες και της συνολικής ικανοποίησης των πελατών επιδρούν σημαντικά στη δημιουργία VRIO πόρων και δυνατοτήτων. Οι VRIO πόροι και δυνατότητες φαίνεται πως ασκούν θετική επιρροή στη δημιουργία διατηρήσιμου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Τέλος, το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και η βιωσιμότητά του ασκούν θετική επίδραση στην ανταγωνιστική επίδοση μιας επιχείρησης, εξασφαλίζοντας μακροπρόθεσμα οφέλη.