Φόβος, ρίσκο και απειλή στην οικονομική κρίση των χωρών του ευρωπαϊκού νότου η ρητορική του διεθνούς παράγοντα και οι στρατηγικές αξιοποίησης της

Abstract

Η παρούσα διδακτορική διατριβή αφορά τη σε βάθος και συστηματική διερεύνηση της λειτουργίας του φόβου, του ρίσκου και της απειλής στον κοινοβουλευτικό λόγο, σε σχέση με τη διεθνοπολιτική συνθήκη που δημιούργησε η ευρωπαϊκή οικονομική και πολιτική κρίση. Η διερεύνηση των τρόπων θεωρητικής συναρμογής του φοβικού φαινομένου εντός του πεδίου των Διεθνών Σχέσεων αποτελεί την κεντρική στοχοθεσία του εν λόγω πονήματος. Βασικός στόχος της παρούσας μελέτης είναι να συνεισφέρει στην καλύτερη κατανόηση των ζητημάτων στρατηγικής ενός κράτους –το οποίο βιώνει ευρύτερη οικονομική και πολιτική κρίση– αναλύοντας εις βάθος την επικοινωνιακή διάσταση του φόβου όπως αυτή αποτυπώνεται στον κοινοβουλευτικό του λόγο. Θέση της διατριβής είναι ότι τα ευρήματα αυτής της ανάλυσης μπορούν να οδηγήσουν στην αποκάλυψη των διεθνοπολιτικών και ενδοκρατικών δυναμικών που οδήγησαν στην ψήφιση των μνημονιακών συμβάσεων. Το θεωρητικό μέρος της έρευνας αποτελεί μια διεπιστημονική ζύμωση μεταξύ διαφορετικών προσεγγίσεων σχετικά με το φοβικό φαινόμενο. Εξειδικεύονται και νοηματοδοτούνται οι τρόποι με τους οποίους οι έννοιες της απειλής, του ρίσκου, της ετερότητας, της ασφάλειας, της ασφαλειοποίησης, της οντολογικής ασφάλειας, της λογικής της εκστρατείας και των ρητορικών τόπων μπορούν να παρέχουν αναλυτική και ερμηνευτική δύναμη για την κατανόηση του φοβικού φαινομένου και των διαδικασιών στρατηγικής αξιοποίησής του εκ μέρους των δρώντων πολιτικών υποκειμένων. Η εν λόγω διεπιστημονική ζύμωση παράγει ένα συγκροτημένο σώμα ερευνητικών ερωτημάτων, τα οποία συντελούν στην προβληματοποίηση και τη διεπιστημονική σύγκλιση των διακριτών επιστημονικών πεδίων και των διακριτών θεωρητικών προσεγγίσεων. Δεδομένου ότι τα επιστημονικά πεδία συγκροτούνται με βάση ερευνητικά ερωτήματα, αλλά και παράγουν έτερα ερευνητικά ερωτήματα, μέρος της συνεισφοράς της παρούσας έρευνας είναι και η συγκρότηση ενός διεπιστημονικού σώματος ερευνητικών ερωτημάτων σχετικά με τη διερεύνηση του φόβου. Αυτά τα ερευνητικά ερωτήματα αξιοποιούνται στην παρούσα διατριβή, λειτουργώντας ως μια μορφή διά της επιδείξεως απόδειξης της λειτουργικότητας της προτεινόμενης διεπιστημονικής πρότασης. Το εμπειρικό μέρος της έρευνας αποτελείται από τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος γίνεται η αναζήτηση των φοβικών επιχειρημάτων του κοινοβουλευτικού λόγου. Εντοπίζονται και ταξινομούνται τα φοβικά επιχειρήματα που εκφέρονται από τα δρώντα πολιτικά υποκείμενα τα οποία καλούνται να ψηφίσουν για μνημονιακές συμβάσεις. Μέσω αυτής της διαδικασίας, επιχειρείται η διαπόρευση μιας θεμελιώδους απορίας: Υπάρχουν φοβικά επιχειρήματα στον κοινοβουλευτικό λόγο των μνημονιακών συμβάσεων; Στο δεύτερο μέρος συντελείται η ανάλυση αυτών των φοβικών επιχειρημάτων υπό την ευαισθησία που προσφέρει η θεωρητική σκευή των Διεθνών Σχέσεων, της Κοινωνικής Ψυχολογίας, της Ανθρωπολογίας, της Ρητορικής Κριτικής και της Διεθνούς Πολιτικής Επικοινωνίας. Μέσω αυτής της διαδικασίας απαντάται μια απορία που ακολουθεί τη διαπίστωση της ύπαρξης φοβικών επιχειρημάτων στον κοινοβουλευτικό λόγο των μνημονιακών συμβάσεων: Ποια είναι τα μορφικά χαρακτηριστικά των φοβικών επιχειρημάτων; Τέλος, στο τρίτο μέρος νοηματοδοτούνται και ερμηνεύονται οι συσχετίσεις μεταξύ των φοβικών επιχειρημάτων και των μορφικών χαρακτηριστικών τους με τις ειδικότερες ιστορικές συνθήκες και τα χαρακτηριστικά των δρώντων πολιτικών υποκειμένων. Μέσω αυτής της τελικής διαδικασίας, απαντάται η πιο εξειδικευμένη απορία σχετικά με το συγκείμενο της παρούσας μελέτης: «Τι μπορώ να καταλάβω για την Ελλάδα της οικονομικής κρίσης όταν γνωρίζω τον φόβο που εκφράζουν οι βουλευτές της;». Τόσο το θεωρητικό πλαίσιο όσο και η εμπειρική ανάλυση αποτελούν μέρος μιας προτεινόμενης διεπιστημονικής σκευής για κάθε διεθνολόγο και για κάθε επιστήμονα της ρητορικής κριτικής ο οποίος θα εμπλακεί σε τέτοιου είδος έρευνα ώστε να απαντήσει στο πυρηνικό ζήτημα: Τι αποκαλύπτει η ανάλυση του φόβου για το ενδοκρατικό επίπεδο, το διακρατικό, τον εαυτό και τον «Άλλο»;