Πρόσφατες εξελίξεις στον Τρίτο Τομέα της οικονομίας στην ΕΕ - Η διαμορφούμενη κατάσταση στην ελληνική κοινωνική επιχειρηματικότητα

Abstract

Η παρούσα εργασία διερευνά το μέγεθος της συμβολής των φορέων της Κοινωνικής Οικονομίας (αποκαλούμενης και ως «ο Τρίτος Τομέας της Οικονομίας) στη βιώσιμη ανάπτυξη της Ε.Ε και συνακόλουθα και της Ελλάδας. Με ποιους μηχανισμούς και τι είδους διαδικασίες θα μπορούσε να αναπαραχθεί αποτελεσματικότερα το εναλλακτικό αυτό οικονομικό μοντέλο προς όφελος της ευρωπαϊκής ευημερίας; Στην απόπειρα απάντησης σ αυτό το ερώτημα και εκκινώντας από την παραδοχή ότι η κοινωνική οικονομία ανδρώνεται ιστορικά σε περιόδους μεγάλων κρίσεων και κοινωνικών μεταβάσεων και πως δείχνει να αντέχει -παρά τα προβλήματα που διαχειρίζεται- και άρα διαρκώς αναπτύσσεται, η μελέτη εστιάζει στις πρόσφατες εξελίξεις και τάσεις του χώρου της Κοινωνικής Οικονομίας. Αυτή προσεγγίζεται αρχικά με αναφορές σε ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες και διάφορες θεωρητικές συλλήψεις. Προσδιορίζονται οι φορείς της, ενώ μεγάλη σημασία δίνεται στην κοινωνική επιχείρηση ως πρωταγωνιστικού φορέα/μοχλού του χώρου του Τρίτου Τομέα που ενθαρρύνει κοινωνικές επενδύσεις και δημιουργεί κοινωνικό αντίκτυπο. Το ενδιαφέρον κεντρίζει ακόμα η παρουσίαση της σχέσης του κοινωνικού επιχειρείν με το δημόσιο Τομέα καθώς και οι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί της Ε.Ε για τη στήριξη της καινοτόμου κοινωνικής επιχειρηματικότητας με έμφαση στα σύγχρονα διαθέσιμα, προς τούτο, χρηματοδοτικά εργαλεία της κοινωνικής τραπεζικής: Τα κοινωνικά ομόλογα, τις μικροπιστώσεις, τη συμμετοχική χρηματοδότηση, την επιχειρηματική φιλανθρωπία. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στο Ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο των υπεύθυνων κοινωνικών συμβάσεων και καταγράφονται αναλυτικά οι νέες τάσεις στον Τρίτο Τομέα: Η κοινωνική δικαιόχρηση, η ψηφιακή κοινωνική καινοτομία και οι εφαρμογές της, οι νεοφυείς επιχειρήσεις και το social enterprise mark. Δεν απουσιάζει η αμερικανική προσέγγιση του Τρίτου Τομέα μέσα από την καταγραφή ομοιοτήτων και διαφορών για το θέμα μεταξύ ΗΠΑ-Ε.Ε, ενώ αναφορά γίνεται και στην ισλαμική αντίληψη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Με όμοιο τρόπο εξετάζεται η κατάσταση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα: Καταγράφεται η ιστορική, θεσμική και νομοθετική εξέλιξη των φορέων της κοινωνικής οικονομίας, οι χρηματοδοτικές τους πηγές και ασκείται κριτική στον ισχύοντα ν.4430/2016 για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (Κ.Α.Λ.Ο) όπως στο ν.4412/2016 για τις δημόσιες συμβάσεις που διευκολύνει με συγκεκριμένες διατάξεις, τη συμμετοχή και κοινωνικών επιχειρήσεων σε δημόσιους διαγωνισμούς. Γίνεται μία αποτίμηση της κατάστασης της ελληνικής κοινωνικής επιχειρηματικότητας με τα θετικά και τις δυστοκίες της, αφού όμως πρώτα καταγράφονται οι προσπάθειες των Ελλήνων κοινωνικών επιχειρηματιών σε διαφόρους τομείς, όπως είναι οι υποδομές, η ενέργεια, η υγεία ενώ παρουσιάζονται εκτενώς οι ενεργειακές κοινότητες και ο σχετικός με αυτές ν.4513/2018. Την εργασία κλείνουν δεκατέσσερις βελτιωτικές προτάσεις του ελληνικού-και όχι μόνο-οικοσυστήματος της κοινωνικής επιχειρηματικότητας.