Οι απαρχές της έννοιας των ανθρώπινων δικαιωμάτων στις τραγωδίες του Αισχύλου

Abstract

Η παρούσα διπλωματική εργασία, με τίτλο «Η απαρχή της έννοιας των ανθρώπινων δικαιωμάτων στις τραγωδίες του Αισχύλου», έχει ως ερευνητικό αντικείμενο τις επτά σωζόμενες τραγωδίες του Αισχύλου. Στόχος είναι η ανάδειξη της φιλοσοφίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Αθήνα του 5ου αι. π.Χ., μέσα από το νεογνό λογοτεχνικό είδος του θεατρικού έργου, το οποίο έλαβε πολιτική και κοινωνική διάσταση, τόσο για τους θεατές, όσο και για τους δημιουργούς του. Η συνθήκη που ευνόησε την έκφραση μιας πρωτόγνωρης ηθικής φιλοσοφίας στο θέατρο είναι η γέννηση της αθηναϊκής δημοκρατίας, το πολίτευμα μέσα στο οποίο ο Αισχύλος είχε την δυνατότητα να αναπτύξει και να προβάλει τους κοινωνικούς στοχασμούς του. Απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση του θέματος είναι η συνειδητοποίηση ότι στην αρχαία κοινωνία δεν είχε εισαχθεί η σύγχρονη έννοια των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ούτε εισήχθη μετά την παρουσίαση των τραγωδιών, καθώς οι μεταβολές του πολιτικού συστήματος της Αθήνας και ο Πελοποννησιακός πόλεμος έστρεψαν την προσοχή των Αθηναίων σε άλλες προτεραιότητες. Επίσης, οι πρακτικές της καθημερινής ζωής που περιλάμβαναν ανισότητες ως προς την αντιμετώπιση των ατόμων δεν βελτιώθηκαν, επιτρέποντας την συνέχιση της καταπίεσης των γυναικών και της κατοχής δούλων. Ωστόσο, η ερμηνεία των αισχύλειων τραγωδιών διευκολύνει τον εντοπισμό μιας πρώτης φιλοσοφικής προσέγγισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων μέσα από τους αρχαίους μύθους, την οποία φαίνεται να ενστερνίζονταν το πλήθος των δημοκρατών θεατών. Τέλος, σημαντική είναι η αναφορά στις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που ώθησαν, τόσο την αρχαία ελληνική σκέψη του 5ου αι. π.Χ., όσο και τους πολίτες του 20ου αι., στην παραδοχή των ανθρώπινων δικαιωμάτων και στην ενσωμάτωσή τους στην καθημερινότητα. Στην αρχαία Αθήνα, το δημοκρατικό πολίτευμα οχύρωσε έναν ικανό αριθμό δικαιωμάτων, κυρίως πολιτικών, τα οποία επέτρεπαν την επιβίωσή του. Στον 20ο αι., η επιτακτική ανάγκη που δημιούργησαν οι παγκόσμιοι πόλεμοι και η εξέλιξη της ανθρώπινης σκέψης είχαν ως αποτέλεσμα την σύνταξη της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.