Το φαινόμενο της ασυμμετρίας στο πετρέλαιο κίνησης στην Ελλάδα

Abstract

Η σχέση ανάμεσα στη διεθνή τιμή του αργού πετρελαίου και της τιμής πετρελαίου κίνησης που καλείται να πληρώσει ο Έλληνας καταναλωτής είναι κάτι που έχει απασχολήσει την κοινή γνώμη σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Υπάρχει έντονα η άποψη ότι οι εταιρίες πετρελαιοειδών προσπαθούν να ανεβάσουν τις τιμές στην Ελλάδα μόλις παρατηρηθεί μια άνοδος στις διεθνή τιμή ωστόσο δεν ανταποκρίνονται με τον ίδιο γρήγορο τρόπο όταν οι τιμές διεθνώς μειώνονται. Αν όντως είναι γεγονός αυτό, τότε οι εταιρίες έχουν τη δυνατότητα να τυγχάνουν αυξημένων κερδών σε βάρος του Έλληνα καταναλωτή. Η πιθανότητα μιας ασύμμετρης προσαρμογής της τοπικής τιμής πετρελαίου κίνησης στη μεταβολή της διεθνούς τιμής του πετρελαίου έχει απασχολήσει και πολλούς οικονομολόγους και ερευνητές. Τα τελευταία είκοσι χρόνια έχουν δημοσιευτεί πολλές οικονομικές μελέτες που ερευνούν σε βάθος αυτό ακριβώς το φαινόμενο με βάση δεδομένα από διάφορες χώρες και σε διάφορες χρονικές περιόδους. Το φαινόμενο αυτό απασχόλησε και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία πραγματοποίησε έρευνα σε 15 χώρες της ΕΕ. Τα ευρήματα διαφέρουν από χώρα σε χώρα αλλά και μέσα στην ίδια την χώρα ανάλογα με την εξεταζόμενη περίοδο, τα δεδομένα και τις οικονομετρικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται. Αρκετές μελέτες ανακάλυψαν ισχυρές ενδείξεις ασύμμετρης προσαρμογής των τιμών, ενώ άλλες όχι. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να διερευνηθεί το ερώτημα αυτό για την περίπτωση της Ελλάδας. Η έρευνα ακολουθεί και χρησιμοποιεί τη μεθοδολογία που έχει εφαρμοσθεί αρκετά στη διεθνή βιβλιογραφία. Έτσι δίνεται η δυνατότητα να απαντηθούν τρία ερωτήματα που απασχολούν τόσο τους ερευνητές όσο και τους σχεδιαστές πολιτικής. Το πρώτο ερώτημα αφορά το βαθμό προσαρμογής των τιμών, δηλαδή το ποσοστό μιας αύξησης στη διεθνή τιμή που μεταφέρεται στην εγχώρια τιμή. Αν μια αύξηση της διεθνούς τιμής μεταφέρεται με το ίδιο ποσό στην τοπική αγορά τότε ο βαθμός προσαρμογής είναι στο 100%. Το δεύτερο ερώτημα αφορά την ταχύτητα προσαρμογής. Ποιά είναι εκείνη η χρονική περίοδος που χρειάζεται ούτως ώστε μια αλλαγή στις διεθνείς τιμές πετρελαίου να ενσωματωθεί στην τοπική αγορά; Τέλος, το τρίτο ερώτημα αφορά τη ασυμμετρία προσαρμογής. Είναι ο βαθμός προσαρμογής σε μια μείωση ή αύξηση της διεθνούς τιμής ο ίδιος; Ή υπάρχει η περίπτωση οι εταιρίες να καθυστερούν να προσαρμοστούν σε μειώσεις της διεθνούς τιμής ούτως ώστε να πετύχουν περισσότερα κέρδη; Οι έρευνες δείχνουν ότι οι τιμές στην Ελλάδα προσαρμόζονται ελαφρώς ταχύτερα μετά από μια αύξηση στη διεθνή τιμή παρά μετά από μια μείωση, όμως η διαφορά δεν είναι στατιστικά σημαντική αλλά ούτε και ουσιαστική όσον αφορά τις οικονομικές επιπτώσεις. Οι αυξομειώσεις των τιμών στην Ελληνική αγορά είναι σε γενικές γραμμές ίδια με αυτές των αγορών στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα ευρήματα της παρούσας ανάλυσης είναι σε γενικές γραμμές παρόμοια με αυτά άλλων μελετών. Η παρουσία ενδείξεων ασύμμετρης προσαρμογής των τιμών μπορεί ενδεχομένως να θεωρηθεί ως μερική αποδοχή αυτού του ενδεχομένου. Πιθανόν μια ανάλυση με εκτενέστερα δεδομένα ως προς τις ακριβείς τιμές που πληρώνουν οι εταιρίες να οδηγήσει σε διαφορετικά αποτελέσματα. Αυτό που μπορούμε να εξάγουμε ως συμπέρασμα είναι πως η προσοχή που δίνεται σε αυτό το ζήτημα είναι μάλλον ουσιαστική. Ωστόσο τα επιπρόσθετα κέρδη που απολαμβάνουν οι εταιρίες από τέτοιες μεθόδους είναι σχετικά μικρά και πρόσκαιρα. Αυτό που έχει αρκετά μεγαλύτερη σημασία είναι κατά πόσο το περιθώριο κέρδους των εταιριών βρίσκεται σε επίπεδα που συνάδουν με μια εύλογη απόδοση κεφαλαίου. Έστω και μια μικρή διαφορά από αυτά τα επίπεδα σε διαρκή βάση φανερώνει πολύ περισσότερα κέρδη παρά μια παροδική χρέωση σε περιόδους όπου υπάρχει διαταραχή στη διεθνή τιμή πετρελαίου.