Εφαρμογή συμπεριφορικού δικαίου και οικονομικών στο πεδίο της ενέργειας: μοντέλα μονάδων ώθησης

Abstract

Ο τομέας της Ενέργειας αποτελεί σε όλα τα κράτη, παγκοσμίως, κλάδο μείζονος σημασίας σε οικονομικό, θεσμικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Πολλάκις έχει χαρακτηριστεί ως Casus Belli και όχι άδικα, αφού το μεγαλείο του τον ανάγει σε προτεραιότητα κάθε κυβέρνησης και κάθε ένωσης κρατών. Η χάραξη πολιτικών με σκοπό την επίτευξη στόχων, στο πεδίο της ενέργειας, είναι μια συνεχής πρόκληση, τόσο παγκοσμίως, όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα, όπου αποτελεί τομέα συντρέχουσας αρμοδιότητας. Οι δεσπόζουσες πολιτικές που ακολουθούνται ανά τον κόσμο βασίζονται κυρίως είτε στη φιλοσοφία του καταναγκασμού ή στην Οικονομική Επιστήμη και – αντιστοίχως- εκφράζονται είτε μέσω απαγορεύσεων και άσκησης ελέγχου ή μέσω οικονομικών κινήτρων. Υπάρχει, ωστόσο, μια νέα τάση για πολιτικές βασισμένες στην ανθρώπινη συμπεριφορά, για συμπεριφορικές πολιτικές. Μια τάση που βρίσκει απήχηση σε όλο και περισσότερα κράτη, με όλο και περισσότερες ρυθμιστικές αρχές να την εφαρμόζουν. Οι συμπεριφορικές πολιτικές, απόρροια του συμπεριφορικού δικαίου και οικονομίας, είναι πολιτικές που πηγάζουν από τη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς και διορθώνουν κάποια από τα αξιωματικά λάθη στα οποία υπέπιπτε η οικονομική θεωρία. Η παρούσα εργασία είναι μια μελέτη γύρω από την εφαρμογή των συμπεριφορικών, αυτών, πολιτικών στο πεδίο της ενέργειας και συγκεκριμένα στο τμήμα εξοικονόμησης ηλεκτρικής ενέργειας στα Ελληνικά νοικοκυριά. Εξοικονόμηση, όμως, όχι μέσω της νέας τεχνολογίας ούτε των οικονομικών κινήτρων όπως έχουμε συνηθίσει. Εξοικονόμηση καθοδηγούμενη από μια πολιτική, χωρίς αξιοσημείωτο οικονομικό κόστος για τον Ρυθμιστή και χωρίς να επηρεάσει τις ανάγκες των πολιτών για ενέργεια, δείχνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην διατήρηση της ελευθερίας επιλογής. Η έλλειψη επικοινωνίας των συμπεριφορικών πολιτικών λόγω της «νεότητάς» τους, από ποια στοιχεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς πηγάζουν και σε ποια απευθύνονται, καθιστά αναγκαία την παράθεση μερικών από τα πιο εμβριθή αποτελέσματα της γνωστικής ψυχολογίας : τα συστήματα σκέψης και τις γνωστικές προκαταλήψεις και ευρετικές. Ακολουθούν οι διαδικασίες μέσω των οποίων το άτομο και ο ρυθμιστής μπορούν να ξεφύγουν από τον «παραλογισμό» της ανθρώπινης φύσης και προτείνεται η ιδέα της Ώθησης, ως η βέλτιστη λύση. Η Ώθηση, μια ήπια μορφή ρυθμιστικής παρέμβασης, με δύο κύρια χαρακτηριστικά : δεν θα πρέπει να επέρχεται κάποια ουσιώδης μεταβολή των οικονομικών κινήτρων και θα πρέπει να διατηρείται και να προστατεύεται η ελευθερία επιλογής των πολιτών. Μια πολιτική, δηλαδή, από τη φύση της διαφορετική από τις πολιτικές καταναγκασμού, που επιβάλλουν, ή από τις βασισμένες στο οικονομικό κίνητρο και τον ορθολογικό άνθρωπο πολιτικές που θα οδηγηθεί σε μια επιλογή λόγω το οφέλους ή του κόστους των εναλλακτικών επιλογών. Γίνεται εμβριθής αναφορά σε συγκεκριμένες συμπεριφορικές πολιτικές στο πεδίο της ενέργειας που εφαρμόστηκαν είτε σε ευρύτερο επίπεδο, μεταξύ πλήθους κρατών, ή σε μεμονωμένες χώρες. Αποσαφηνίζονται τα κοινά χαρακτηριστικά τους και προκύπτουν διδάγματα. Τέλος, τίθεται ο κύριος στόχος της παρούσας εργασίας, για εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας στα Ελληνικά νοικοκυριά και πραγματοποιείται μια ειδική μελέτη με σκοπό την επιλογή της βέλτιστης λύσης. Συγκρίνονται τρεις πολιτικές, από τη γέννησή τους αντίθετες : η πολιτική απραξία, η πολιτική της επιδότησης εκείνων των οικιακών συσκευών που καταναλώνουν τις μεγαλύτερες ποσότητες ενέργειας και μια συμπεριφορική πολιτική που προτείνει την αναγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας σε προϊόν ορατό, μέσω της συνεχούς –σε πραγματικό χρόνο- και με απλό τρόπο ενημέρωσης. Προκύπτουν τα κέρδη και οι ζημίες της κάθε περίπτωσης, είτε εκείνα ποσοτικοποιούνται ή όχι και καταδεικνύεται το γιατί αξίζει να δοθεί περισσότερη έμφαση και στην Ελλάδα στις συμπεριφορικές πολιτικές.