Ουδετερότητα διαδικτύου

Abstract

Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματεύεται το ζήτημα της ουδετερότητας του διαδικτύου, δηλαδή της ισότιμης διαχείρισης των ψηφιακών δεδομένων που διακινούνται στον παγκόσμιο ιστό από τους φορείς εκμετάλλευσης τηλεπικοινωνιακών δικτύων όπως ο ΟΤΕ, η Telefonica, η AT&T κλπ. Έχει σκοπό να παρουσιάσει μία συνολική ανάλυση του πολύπλοκου αυτού ζητήματος που αποτελεί πεδίο εμπορικού ανταγωνισμού, ρυθμιστικής παρέμβασης και κυβερνητικού ελέγχου, εξετάζοντάς το κυρίως, από την πλευρά του χρήστη της υπηρεσίας.

Θα ήταν περιττό να αναφέρει κάνεις την αξία που έχει το ίντερνετ στη ζωή του κάθε ατόμου και το πόσο μεγάλη εμπορική και επιχειρηματική ισχύ έχει. Είναι αναμφίβολα ένα ισχυρό καθημερινό εργαλείο, άλλα σίγουρα και ένα αναγκαίο αγαθό για όλους μας. Αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, με ολοένα αυξανόμενο ποσοστό διείσδυσης στις σύγχρονες κοινωνίες.

Το διαδίκτυο όμως, ως ζωντανός οργανισμός, έχει εξελιχθεί ραγδαία και ίσως σε ορισμένες περιπτώσεις άναρχα.

Οι βασικές του αξίες και αρχές είναι αυτές που καθιστούν το διαδίκτυο, χώρο ελευθερίας με κοινωνικές προεκτάσεις, που προκαλούν πραγματικές επαναστάσεις στην πολιτική, την οικονομία, τον πολιτισμό και γενικότερα σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας. Οι χρήστες του διαδικτύου, υποβοηθούμενοι από την αρχιτεκτονική του, το έχουν καταστήσει σήμερα στην πράξη ως δημόσιο αγαθό, δηλαδή ως ένα ψηφιακό χώρο ελεύθερης έκφρασης και απρόσκοπτης διακίνησης περιεχομένου (μουσική, βίντεο, ταινίες κλπ) και προαγωγής των ιδεών. Εντούτοις, εντούτοις οι τηλεπικοινωνιακές υποδομές, δηλαδή τα ευρυζωνικά δίκτυα μετάδοσης των πληροφοριών, δεν είναι κοινωνικοποιημένες αλλά τελούν υπό τον έλεγχο των ιδιωτικών φορέων διαχείρισης δικτύων, σταθερών και κινητών, αλλά σε κάποιες χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου υπό τον έλεγχο του κράτους με την μορφή δικαιωμάτων ιδιοκτησίας πάνω σε αυτές.

Οι ιδιωτικοί φορείς επιθυμούν εύλογα ως εμπορικές επιχειρήσεις την επωφελέστερη εμπορική εκμετάλλευση των δικτύων τους και τη χρέωση των παρόχων περιεχομένου για τη μεταφορά των δεδομένων με σκοπό την αποκομιδή κέρδους. Οι διαχειριστές κοινωνικών δικτύων (Facebook, LinkedIN), μηχανών αναζήτησης (Google, Yahoo), παροχής on line βίντεο (YouTube), δημιουργούν λόγω μεγάλου αριθμού χρηστών σημαντική συμφόρηση στα δίκτυα με συνέπεια την πτώση της ταχύτητας πρόσβασης. Γεννιέται λοιπόν το ερώτημα αν όλη η τηλεπικοινωνιακή κίνηση θα αντιμετωπίζεται ισότιμα από τα δίκτυα ή αν συγκεκριμένες οικονομικά εύρωστες υπηρεσίες θα πληρώνουν τα δίκτυα για την προτιμησιακή δρομολόγηση των υπηρεσιών τους με εγγυημένη ταχύτητα και ποιότητα αλλά έναντι αυξημένου οικονομικού αντιτίμου που θα καταβάλλουν οι τελικοί χρήστες.

Ως εκ τούτου είναι εύκολο να συμπεράνει κανείς την ύπαρξη πολλαπλών αντίρροπων συμφερόντων μεταξύ πολλαπλών μερών. Σε αυτά ανήκουν διεθνείς οργανισμοί, κυβερνήσεις, ρυθμιστικές αρχές, φορείς διαχείρισης δικτύων τηλεπικοινωνιών, παραγωγοί οπτικοακουστικού περιεχόμενου, εταιρίες παροχής υπηρεσιών ηλεκτρονικού εμπορίου και ομάδες χρηστών. Λόγω αυτού του γεγονότος ανέκυψε το ζήτημα της ουδετερότητας του διαδικτύου αλλά και η ανάγκη κατοχύρωσης της ισότιμης αντιμετώπισης της κυκλοφορίας ψηφιακών δεδομένων σε αυτό από εθνικές και διεθνείς ρυθμίσεις και κανονισμούς. Γενικότερα η συζήτηση για το ζήτημα της διαδικτυακής ουδετερότητας παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ, ως ένα πρόβλημα ανταγωνισμού λόγω συμφόρησης του διαδικτύου από τη θεαματική αύξηση της κίνησης ψηφιακού περιεχομένου λόγω διακίνησης περιεχομένου, ψηφιακών εφαρμογών και κοινωνικών δικτύων. Η αντιδικία άρχισε μεταξύ των μεγάλων παρόχων ευρυζωνικών δικτύων, σταθερών, καλωδιακών και κινητών (AT&T, Verizon, Comcast) και της Ομοσπονδιακής Αρχής Επικοινωνιών (Federal Communications Commission) ως προς τη ρύθμιση του διαδικτύου και τη δυνατότητα επιβολής περιορισμών πρόσβασης ή λωρίδων ταχείας κυκλοφορίας με οικονομικά κριτήρια. Σύντομα η διαμάχη για το δημοκρατικό χαρακτήρα και την διαχείριση της κίνησης εντός του διαδικτύου με το διαχωρισμό σε λωρίδες απλής και ταχείας κυκλοφορίας δεδομένων επεκτάθηκε στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο.

Στην Ελλάδα το ζήτημα της ουδετερότητας έχει αρχίσει να γίνεται γνωστό την τελευταία διετία, κυρίως από κάποιες ακτιβιστικές δικτυακές κοινότητες, αλλά χωρίς να έχει αποκτήσει μεγάλη δημοσιότητα, κυρίως λόγω χαμηλής ευρυζωνικής διείσδυσης, σε σύγκριση με άλλες προηγμένες χώρες ανά τον κόσμο.

Δεδομένης της υπάρχουσας κατάστασης στον παγκόσμιο ιστό, προσπαθήσαμε να αναλύσουμε και να εξηγήσουμε τις σχετικές πτυχές του θέματος, χωρίζοντας την εργασία αυτή σε δύο μέρη. Το Πρώτο Μέρος πραγματεύεται συνοπτικά τα τεχνικά και οικονομικά ζητήματα της διαδικτυακής ουδετερότητας, τις τεχνικές διαχείρισης και τιμολόγησης της τηλεπικοινωνιακής κίνησης και τις επιπτώσεις για τις εταιρίες και τους χρήστες. Το Δεύτερο Μέρος αναλύει τα νομικά ζητήματα και τα ζητήματα ρυθμιστικής πολιτικής σε Ευρώπη, ΗΠΑ και παγκοσμίως σε σχέση με την κατοχύρωση της διαδικτυακής ουδετερότητας.

Ειδικότερα, στην εισαγωγή γίνεται μια πιο λεπτομερής ανάλυση της έννοιας του διαδικτύου. Στο κεφάλαιο 1 περιγράφεται η έννοια της ουδετερότητας και οι αρχές που την χαρακτηρίζουν, με κάποια παραδείγματα. Στο κεφάλαιο 2 γίνεται αναφορά στις τεχνικές και τους τρόπους με τους οποίους εφαρμόζονται οι διακρίσεις στον ιστό. Στο κεφάλαιο 3 αναλύεται η οικονομική διάσταση του ζητήματος, ενώ στο κεφάλαιο 4 οι ρυθμιστικές πολιτικές κατοχύρωσης της ουδετερότητας σε Ευρώπη, ΗΠΑ και στον υπόλοιπο κόσμο. Στο κεφάλαιο 5 συνοψίζονται τα νομικά προβλήματα που πιθανόν να ανακύψουν στην αγορά και στη διαδικτυακή βιομηχανία λόγω εφαρμογής της ουδετερότητας. Στον επίλογο καταγράφονται τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει η παρούσα μελέτη για το προκείμενο σημαντικό και πάντα επίκαιρο ζήτημα.