Εξέλιξη και νέος ρόλος του ΝΑΤΟ

Abstract

Η παρούσα μελέτη ερευνά έναν εκ των μεγάλων διακρατικών οργανισμών για το πώς δρα εντός του διεθνούς περιβάλλοντος, ιδιαίτερα τον παρόντα καιρό, χρησιμοποιώντας το «εργαλείο» της θεωρίας των διεθνών σχέσεων. Πολλοί έσπευσαν να αναφέρουν πως το ΝΑΤΟ μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου δεν είχε λόγω ύπαρξης, τα γεγονότα όμως που διαδραματίστηκαν στη συνέχεια κατέδειξαν ότι ο ρόλος του ΝΑΤΟ όχι μόνο δεν έχει μειωθεί, αλλά εξακολουθεί να αποτελεί ένα απαραίτητο μηχανισμό άμυνας που έχει την ικανότητα να ανταποκρίνεται άμεσα σε οποιαδήποτε απειλή σε ένα ευρύτερο πεδίο δράσης. Το ερώτημα λοιπόν που προβάλλει είναι: πως εξελίσσεται το ΝΑΤΟ στο ασταθές διεθνές περιβάλλον; Μπορεί να αντιμετωπίσει τις απειλές που παρουσιάζονται και μέχρι που μπορεί να φτάσει; Θα επεκτείνει το βεληνεκές δράσης του σε ολόκληρο τον κόσμο, ή μήπως θα παραμείνει στον καθαρά ευρωατλαντικό χώρο; Σκοπός της εργασίας είναι να εξεταστεί το πώς προσαρμόζεται στη σύγχρονη εποχή ο Οργανισμός, μέσα από μια ρεαλιστική προσέγγιση καθώς στον αξιακό πυρήνα του ρεαλισμού βρίσκεται η εθνική ασφάλεια και επιβίωση του κράτους. Ο ρεαλισμός είναι η θεωρία των Διεθνών Σχέσεων (Δ.Σ.) που ασχολείται με τα προβλήματα ασφάλειας των κυρίαρχων κρατών σε ένα περιβάλλον διεθνούς αναρχίας και κατά δεύτερο λόγο με το πρόβλημα της διεθνούς τάξης. Τα κράτη που απαρτίζουν το ΝΑΤΟ, επιθυμούν να διατηρούν την κυριαρχία τους και να καρπώνονται τα οφέλη που προσφέρει η συμμετοχή σε μια μεγάλη συμμαχία. Παράλληλα, θα εξεταστεί και σε ποιους τομείς το ΝΑΤΟ στρέφει την προσοχή του. Η σύσταση του Βορειο-Ατλαντικού Οργανισμού γίνεται στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, με σκοπό να ικανοποιήσει τρεις σημαντικές απαιτήσεις: να περιορίσει τον Σοβιετικό επεκτατισμό, να απαγορεύσει την αναγέννηση εθνικιστικών κινημάτων στην Ευρώπη μέσω της συνεχούς παρουσίας του οργανισμού στην Ευρώπη και να ενθαρρύνει την ευρωπαϊκή πολιτική ενοποίηση. Ο τερματισμός του Ψυχρού Πολέμου εκτός από τις ελπίδες για απομάκρυνση του κινδύνου μιας στρατιωτικής σύρραξης, επέφερε ένα νέο κλίμα αστάθειας σε περιοχές της Ευρώπης. Οι εντάσεις στην πρώην Γιουγκοσλαβία και σε άλλες περιοχές της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, φανέρωσαν μια αδυναμία να αντιμετωπίσει η Γηραιά Ήπειρος τις ταραχές που ξεσπούσαν μέσα στους κόλπους της. Μέσα στο νέο πλαίσιο που διαμορφωνόταν στην Διεθνή σκηνή, τα κράτη- μέλη του ΝΑΤΟ κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η κοινή άμυνα μέσω του μηχανισμού του ΝΑΤΟ, είναι η καλύτερη εγγύηση για την ασφάλειά τους. Παράλληλα, οι νέες μορφές απειλών-τρομοκρατικών ενεργειών που έλαβαν χώρα στις απαρχές του 21ου αι., η αστάθεια που παρατηρείται σε πολλές περιοχές -πέραν των υποτιθέμενων γεωγραφικών ορίων της συμμαχίας, δίνουν στο ΝΑΤΟ ένα νέο και διευρυμένο πεδίο δράσης. Η δομή της εργασίας θα αναπτυχθεί ως εξής: Στο πρώτο κεφάλαιο θα εξεταστεί η πορεία του ΝΑΤΟ μετά τον Ψυχρό Πόλεμο (Ψ.Π.), το πώς μεταμορφώνεται στην νέα πραγματικότητα που ξημερώνει στο διεθνές προσκήνιο αμέσως μετά το τέλος του Ψ.Π., καθώς και η κουβέντα που γίνεται από πλευράς Διεθνών σχέσεων για το μέλλον του Οργανισμού. Στο δεύτερο κεφάλαιο θα διερευνηθεί η συνεργασία που επιδιώκει το ΝΑΤΟ με την Ε.Ε. αλλά και με άλλους Διεθνείς Οργανισμούς, ενώ στο τρίτο θα αναφερθούμε στις νέες προκλήσεις ασφάλειας που παρουσιάζονται και εξελίσσονται τον τελευταίο καιρό. Στο τέταρτο κεφάλαιο η μελέτη θα εξετάσει την περίπτωση του "smart defence” όπως παρουσιάστηκε στην σύσκεψη του Chicago Summit 2012. Στο πέμπτο κεφάλαιο θα εξεταστεί η θέση της Ελλάδας στον Συμμαχικό Οργανισμό. Στο έκτο κεφάλαιο θα εξεταστεί η στάση του ΝΑΤΟ στις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στη Συρία. Τέλος θα συνοψιστούν τα κύρια σημεία και οι διαπιστώσεις της εργασίας, ώστε να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα για το νέο ρόλο του ΝΑΤΟ στη σύγχρονη εποχή. Η εκπόνηση μιας μεταπτυχιακής διατριβής είναι μια διαδικασία επίπονης προσπάθειας από την πλευρά του φοιτητή. Η πραγματοποίηση αυτού του έργου απαιτεί αφοσίωση στο έργο, ενδελεχή μελέτη μεγάλου αριθμού συγγραμμάτων και συνεχή προσπάθεια. Η παρούσα εργασία είναι προϊόν συστηματικής μελέτης και έρευνας, υπό την καθοδήγηση και την επίβλεψη της κας Μαίρης ΜΠΟΣΗ, την οποία και θα ήθελα να ευχαριστήσω διότι με τις συμβουλές της και τις οδηγίες της βοήθησαν στην πραγματοποίηση της. Τόσο οι διαλέξεις της στο αντικείμενο της διεθνούς ασφάλειας και τρομοκρατίας, όσο και οι κατευθυντήριες οδηγίες της, αποδείχτηκαν ιδιαίτερα εποικοδομητικές και χρήσιμες. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τους συμφοιτητές και συναδέλφους μου κ.κ. ΜΠΡΑΪΜΗ Κυριάκο και ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟ Δημήτριο στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα, για την εποικοδομητική ανταλλαγή απόψεων που είχαμε κατά τη διάρκεια του μεταπτυχιακού προγράμματος. Τέλος θα ήθελα να αναφερθώ στην προσφορά της οικογένειάς μου τόσο για την συγγραφή της εργασίας μου, όσο και για την απεριόριστη κατανόηση και υπομονή που δείχνουν επί σειρά ετών λόγω της ιδιαιτερότητας και της υφής του επαγγέλματός μου. Στους γονείς μου Φίλιππο και Βασιλική που με στηρίζουν όλα αυτά τα χρόνια, αλλά και στη σύζυγό μου Νατάσα και στην κόρη μου Χριστίνα - Μαρία που με φροντίζουν και υπομένουν τους δικούς μου σκληρούς επαγγελματικούς ρυθμούς, οφείλω να αποδώσω τις μεγαλύτερες ευχαριστίες μου και να εκφράσω την απεριόριστη ευγνωμοσύνη μου.