Αξιολόγηση και πιστοποίηση αειφορίας στην τουριστική ανάπτυξη ελληνικών νησιωτικών προορισμών

Abstract

Ο τουρισμός είναι πλέον ένας από τους παγκόσμιους κινητήρες ανάπτυξης. Με έναν καλό προγραμματισμό και σωστή διαχείριση, ο τουρισμός μπορεί να είναι μια θετική δύναμη, φέρνοντας οφέλη για τους Προορισμούς σε όλο τον κόσμο. Αντιθέτως, αν δεν σχεδιαστεί ή δεν διαχειριστεί καλά, ο τουρισμός μπορεί να επιφέρει υποβάθμιση του Προορισμού. Η διαχείριση του τουρισμού επηρεάζει τις συνθήκες των Προορισμών και των κοινοτήτων υποδοχής, και γενικότερα, τα μελλοντικά οικοσυστήματα, περιοχές και έθνη. Έχοντας όλα αυτά υπόψιν, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, διάφορα ακαδημαϊκά ιδρύματα, διεθνείς οργανισμοί, κυβερνήσεις και ιδιωτικές επιχειρήσεις έχουν αναπτύξει ερευνητικά προγράμματα για τον καθορισμό συστημάτων δεικτών για αξιολόγηση του αειφόρου τουρισμού σε διάφορους Προορισμούς. Οι δείκτες αειφορίας στον τουρισμού ορίζονται ως «σύνολο μέτρων» που παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες για την καλύτερη κατανόηση της σχέσης και του αντίκτυπου του τουρισμού στο πολιτιστικό και φυσικό περιβάλλον στα οποία λαμβάνει χώρα, και από τα οποία εξαρτάται έντονα. Η ανάπτυξη και η χρήση δεικτών θεωρείται όλο και περισσότερο θεμελιώδες στοιχείο του σχεδιασμού και της διαχείρισης και αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο των προσπαθειών για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης στον τομέα του τουρισμού σε όλες τις κλίμακες. Η διπλωματική αυτή εργασία αναφέρεται στην διαδικασία αξιολόγησης και πιστοποίησης αειφορίας στην τουριστική ανάπτυξη ελληνικών νησιωτικών προορισμών, και ποια είναι τα πιθανά προβλήματα που θα παρουσιαστούν κατά την εφαρμογή της διαδικασίας καθώς και ποιες είναι οι πιθανές λύσεις. Γενικότερα, στην διπλωματική αυτή εργασία, θα γίνει αναφορά στην αειφόρο ανάπτυξη και στον τουρισμό, αλλά και στο πως αυτός επηρεάζει την αειφορία στους προορισμούς. Ακολούθως, αφού αναλυθούν οι επιπτώσεις που προκύπτουν από τον τουρισμό στο περιβάλλον, στην κοινωνία, στον πολιτισμό και στην οικονομία ενός τόπου, θα αναλυθεί η χρησιμότητα των δεικτών και πως αυτοί σχεδιάστηκαν για να παρακολουθούν αυτές τις επιπτώσεις και να εντοπίζουν αδυναμίες του προορισμού. Με την χρήση δεικτών, μπορούν να χαραχθούν πολιτικές πρόληψης ή αντιμετώπισης των επιπτώσεων του τουρισμού σε ένα προορισμό, όπως επίσης και η ταυτόχρονη αειφόρος ανάπτυξη του προορισμού. Στην διπλωματική αυτή εργασία θα εντοπίσετε και παραδείγματα από την χρήση δεικτών σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι θέλοντας να προστατεύσουν και να διαχειριστούν αειφόρα τον προορισμό τους χρησιμοποίησαν δείκτες αειφορίας οι οποίοι σχεδιάστηκαν για τον σκοπό αυτό. Η αειφορία είναι μια πολυσύνθετη έννοια, η οποία περιλαμβάνει το περιβάλλον, την οικονομία, την κοινωνία τα οποία αυτά με την σειρά τους αποτελούνται από μια πληθώρα παραγόντων, όπως προστατευόμενες περιοχές, φύση, θάλασσα, απόβλητα, βιοτικό επίπεδο, παράδοση, επιχειρήσεις, ανθρώπινα δικαιώματα κλπ. Πριν όμως την ανάλυση των δεικτών γίνεται μια πλήρης ανάλυση του κοινού προφίλ της πλειοψηφίας των νησιωτικών προορισμών της Ελλάδος. Από την ανάλυση αυτή είναι φανερό γιατί είναι σημαντικό να προστατευτούν οι νησιωτικοί προορισμοί και να αναπτυχθεί ο τουρισμός τους με αειφόρο τρόπο ώστε να προστατευτούν όλα τα μοναδικά τους στοιχεία. Η πλειοψηφία των ελληνικών νησιών, είναι ένας μοναδικός συνδυασμός βουνού με θάλασσα, με πανέμορφες παραλίες, και καταπράσινα δάση, με μοναδικά στο είδος του ζώα και φυτά, με πολυάριθμες εκκλησίες και ξωκλήσια, με πλούσια πολιτιστική κληρονομία και με ιδιαίτερα τοπικά προϊόντα. Για να καταστούν οι ελληνικοί νησιωτικοί προορισμοί αειφόροι αυτό που χρειάζεται είναι Αειφόρα διαχείριση, κάτι στο οποίο συμβάλουν οι δείκτες αειφορίας. Υπάρχουν δύο πρότυπα πιστοποίησης προορισμών, το πρότυπο Green Destinations, τo πρότυπο Earthcheck. Τα πρότυπα αυτά είναι διαπιστευμένα από το Παγκόσμιο Συμβούλιο Αειφόρου Τουρισμού (GSTC). Οι δείκτες και τα κριτήρια των προτύπων, βασίζονται πάνω στα κριτήρια που έχει σχεδιάσει το Παγκόσμιο Συμβούλιο Αειφόρου Τουρισμού, και τα οποία αφορούν αξιολόγηση προορισμών σχετικά με την αειφορία τους στον τομέα του τουρισμού. Η παρούσα διπλωματική εργασία, θα αναφερθεί και στην διαδικασία πιστοποίησης που πρέπει να ακολουθήσουν οι προορισμοί, το οποίο βοηθάει προορισμούς να πιστοποιηθούν σχετικά με τις δράσεις αειφορίας τους, αφού πρώτα αξιολογηθούν με την χρήση δεικτών αειφορίας. Οι δείκτες των διάφορων προτύπων πιστοποίησης είναι πολλοί και είναι χωρισμένοι ανά κατηγορίες σχετικές με το περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία. Στην διπλωματική εργασία θα παρουσιαστεί επίσης, η υπάρχουσα κατάσταση των ελληνικών νησιών, καθώς και τα διάφορα προβλήματα εφαρμοσιμότητας της διαδικασίας πιστοποίησης σε ελληνικούς νησιωτικούς προορισμούς. Στο τέλος, θα προταθούν λύσεις ώστε να μπορούν να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα αυτά, και να καταφέρουν ελληνικοί νησιωτικοί προορισμοί να υιοθετήσουν την αειφόρο ανάπτυξη και να πιστοποιηθούν από διεθνή πρότυπα πιστοποίησης για τις δράσεις τους προς την αειφορία, στοιχείο που θα τους βοηθήσει να μπουν στην παγκόσμια αγορά του τουρισμού με σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι ανταγωνιστών τους.