Open data και πρόσβαση στη δημόσια πληροφορία

Abstract

Η πορεία για να θεσπιστούν τα ανοικτά δεδομένα έγινε σταδιακά. Τα πρώτα βήματα έγιναν στην Ελλάδα το 1986 με την κατοχύρωση του δικαιώματος πρόσβασης του διοικούμενου στα έγγραφα της διοίκησης, χωρίς όμως δυνατότητα εμπορικής αξιοποίησης τους. Το επόμενο σημαντικό βήμα ήταν το 2001 η εισαγωγή της νέας διάταξης 5Α στο Σύνταγμα και η εισαγωγή του όρου «Κοινωνία της Πληροφορίας», που ανέδειξε τη σημασία της πληροφορίας για την κοινωνία ως σύνολο. Σε επίπεδο Ε.Ε. η επίγνωση ότι το οικονομικό κέρδος από ένα περισσότερο ανοικτό σύστημα εκμετάλλευσης αντισταθμίζει κατά πολύ τις άμεσες εισπράξεις που θα μπορούσαν να υπάρχουν από την πώληση των δημόσιων πληροφοριών, ήταν καθοριστικής σημασίας. Αρχικά αυτό εκφράστηκε σε κείμενα πολιτικών ή επιπέδου soft law και ακολούθησε το 2003 η Οδηγία για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα, που ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο το 2006. Η περαιτέρω χρήση αποτελεί επόμενο στάδιο σε σχέση με την πρόσβαση, αφού πρώτα αποκτάται μια πληροφορία και μετά χρησιμοποιείται και συνιστά στην ουσία διεύρυνση του θεσμικού πλαισίου για το δικαίωμα πρόσβασης με οικονομικές και κοινωνικές προεκτάσεις. Ακολούθησε η τροποποίηση του 2013 με την Οδηγία για την ανοικτή διάθεση και περαιτέρω χρήση και το 2014 εισήχθη και στο εθνικό νομοθετικό πλαίσιο. Πλέον διακρίνεται μια τάση για άνοιγμα των δημόσιων δεδομένων σε παγκόσμιο επίπεδο. Η οικονομική αξία των ανοικτών δεδομένων υπολογίζεται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια στην αγορά της Ε.Ε. και σε τρισεκατομμύρια σε διεθνές επίπεδο. Οι εξελίξεις αυτές επηρεάζουν πολυεπίπεδα και συμβάλλουν στην επιστημονική πρόοδο, στην καινοτομία και στην επιχειρηματικότητα, με προεκτάσεις ακόμα και στην ίδια την κοινωνία ως σύνολο. Η οικονομία συνολικά και επιμέρους κλάδοι της, η ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων που απαρτίζουν την αγορά των πληροφοριών, η οικονομία της γνώσης, η συνολική ευρωπαϊκή οικονομία δεδομένων, η διαφάνεια, η λογοδοσία και η αποδοτικότητα των δημοσίων υπηρεσιών ενισχύονται σημαντικά. Αναπτύσσονται νέες υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας, δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας. Μειώνεται το κόστος συναλλαγής των πολιτών µε το κράτος και αποκτά ουσιαστικότερη δυναμική το δικαίωμα πληροφόρησης. Η Ελλάδα ως μια μικρή πληθυσμιακά και οικονομικά χώρα βάζοντας ως προτεραιότητα πολιτικής τα ανοικτά δημόσια δεδομένα, θα μπορούσε να επωφεληθεί βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό την αξιοποίηση των δημόσιων πληροφοριών.