Ανάπτυξη ψηφιακού περιβάλλοντος για υποστήριξη κοινωνικών και ψυχολογικών δεικτών: αξιοποίηση ενός ψηφιακού περιβάλλοντος στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση για την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης και την αποδοχή της διαφορετικότητας

Abstract

Στόχος της παρούσας εργασίας είναι ο σχεδιασμός, η εφαρμογή και η αξιολόγηση μιας εκπαιδευτικής παρέμβασης που φιλοξενείται σε ένα διαδικτυακό περιβάλλον (google site), απευθύνεται σε μαθητές πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και αφορά στην αποδοχή της διαφορετικότητας και την ενίσχυση των επιμέρους διαστάσεων της συναισθηματικής νοημοσύνης (αυτοεπίγνωση, αυτορρύθμιση-παρακίνηση, ενσυναίσθηση, κοινωνικές δεξιότητες). Για τις ανάγκες της εκπαιδευτικής παρέμβασης αξιοποιείται το μοντέλο της βασισμένης σε προβλήματα μάθησης (Problem Based Learning - PBL) όπως προτείνει ο Barrows (1980) και η στρατηγική της αφήγησης (storytelling). Οι εκπαιδευόμενοι μέσα από ένα ανοικτό πρόβλημα που αφορά πέντε αλλοεθνείς συνομηλίκους τους, συμμετέχουν ενεργά και προτείνουν λύσεις. Έτσι, διερευνάται αν η οργάνωση μιας εκπαιδευτικής παρέμβασης σε ένα διαδικτυακό περιβάλλον μπορεί να δημιουργήσει το κατάλληλο πλαίσιο για την ενίσχυση των δεικτών της συναισθηματικής νοημοσύνης και την εξοικείωση με την έννοια της «διαφορετικότητας». Συγκεκριμένα, στο πρώτο κεφάλαιο περιγράφονται τα χαρακτηριστικά της σημερινής πολύχρωμης κοινωνίας που έχουν αλλάξει άρδην την εκπαιδευτική πραγματικότητα. Επίσης, αναφέρεται το εκπαιδευτικό πρόβλημα που προκύπτει και με βάση αυτό κρίνεται αναγκαία η εφαρμογή πολυεπίπεδων παρεμβάσεων που στοχεύουν στην αποδοχή της διαφορετικότητας και την ενίσχυση της συναισθηματικής νοημοσύνης των παιδιών. Επιπρόσθετα, αναπτύσσεται ο στόχος της εν λόγω εργασίας, τα ερευνητικά ερωτήματα που προκύπτουν από αυτόν και τέλος η καινοτομία της εργασίας. Στο δεύτερο κεφάλαιο, πραγματοποιείται βιβλιογραφική επισκόπηση σχετικά με τα χαρακτηριστικά της πολυπολιτισμικής κοινωνίας, τον αντικατοπτρισμό αυτών στο σχολείο, τα στερεότυπα που προκύπτουν και τον ρόλο του σχολείου στην άρση αυτών μέσα από προγράμματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Επιπρόσθετα, παρουσιάζονται ορισμοί της συναισθηματικής νοημοσύνης και τα θεωρητικά μοντέλα που προτείνουν διάφοροι επιστήμονες. Στη συνέχεια, αναφέρονται προγράμματα κοινωνικής και συναισθηματικής αγωγής, που αποτελούν καλές πρακτικές και περιγράφεται ο ρόλος της συναισθηματικής νοημοσύνης στην αποδοχή της διαφορετικότητας. Επίσης, γίνεται αναφορά στην εκπαιδευτική μέθοδο Problem Based Learning (PBL), στο θεωρητικό της υπόβαθρο, στα χαρακτηριστικά του προβλήματος στην PBL και στον ρόλο του εκπαιδευτικού, στα οφέλη και τους περιορισμούς της, σε εφτά μοντέλα ροής δραστηριοτήτων βάσει της PBL, στην εφαρμογή της με εργαλεία web 2.0, καθώς και στον ρόλο της PBL στην ενίσχυση της συναισθηματικής νοημοσύνης. Ακόμα, περιγράφεται η στρατηγική storytelling, η χρήση της στην εκπαίδευση, τα χαρακτηριστικά και τα οφέλη του digital storytelling, η χρήση του storytelling για την αποδοχή της διαφορετικότητας καθώς και για την ενίσχυση της συναισθηματικής νοημοσύνης και γίνεται αναφορά στις γνωστικές μεθόδους, που μπορεί να εφαρμοστεί το storytelling. Τέλος, περιγράφονται τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται στην έρευνά μας, το toondoo και το google site. Στο τρίτο κεφάλαιο, αναπτύσσεται η μεθοδολογία της έρευνας και παρουσιάζονται οι εννοιολογικοί και λειτουργικοί ορισμοί των μεταβλητών. Επίσης, περιγράφεται ο σχεδιασμός της έρευνας και η επιλογή στατιστικού κριτηρίου. Επιπλέον, παρουσιάζεται το δείγμα, οι περιορισμοί που προκύπτουν από αυτό, τα χαρακτηριστικά, καθώς και οι ανάγκες του. Επιπρόσθετα, περιγράφονται οι αποφάσεις σχεδιασμού και τα μέσα συλλογής δεδομένων. Τέλος, παρουσιάζεται ο σχεδιασμός της εκπαιδευτικής παρέμβασης και περιγράφεται η διαδικασία της έρευνας. Στο τέταρτο κεφάλαιο, αναλύονται ποιοτικά και ποσοτικά τα αποτελέσματα της έρευνας, καθώς και η αξιοπιστία των ερευνητικών εργαλείων που χρησιμεύουν για τη συλλογή των δεδομένων. Τα αποτελέσματα δείχνουν πως η ενορχήστρωση των δραστηριοτήτων σε ένα διαδικτυακό περιβάλλον (google site) μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την αποδοχή της διαφορετικότητας και την ενίσχυση των διαστάσεων της συναισθηματικής νοημοσύνης. Στο πέμπτο κεφάλαιο, γίνεται συζήτηση πάνω στα αποτελέσματα της έρευνας και στα συμπεράσματα που καταλήγουμε. Τέλος, προτείνονται κατευθύνσεις για περαιτέρω έρευνα με την αξιοποίηση άλλου τεχνολογικού εργαλείου εκτός από το google site, την εξέταση της μεταβολής και άλλων δεικτών πέραν αυτών που αφορούν στη συναισθηματική νοημοσύνη, την εφαρμογή της παρούσας εκπαιδευτικής παρέμβασης στην προσχολική ηλικία, αλλά και στην ταυτόχρονη εφαρμογή της σε διαφορετικά σχολεία σε όλη την Ελλάδα που η επικοινωνία θα γίνεται αποκλειστικά εξ αποστάσεως. Τέλος, προτείνεται η εφαρμογή της εκπαιδευτικής παρέμβασης μέσα από μια παραδοσιακή διδασκαλία και η εξέταση τυχουσών μεταβολών στην εμπλοκή των μαθητών στον συμβατικό σε σχέση με τον τεχνολογικά εμπλουτισμένο τρόπο. Έπειτα, ακολουθεί η βιβλιογραφική ανασκόπηση και τέλος παρατίθενται το παράρτημα, το οποίο χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο Α΄ παράρτημα παρουσιάζεται το εκπαιδευτικό υλικό που δόθηκε στους εκπαιδευόμενους στο διαδικτυακό περιβάλλον του google site, καθώς και τα παραδοτέα που συμπλήρωσαν κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής παρέμβασης, ενώ στο Β΄ παράρτημα τα ερωτηματολόγια στα οποί απάντησαν οι εκπαιδευόμενοι.