Το έθνος κράτος στον 21ο αιώνα: προκλήσεις - προοπτικές

Abstract

Στην παρούσα Πτυχιακή Εργασία επιχειρείται η απάντηση του ερωτήματος κατά πόσο στο σύγχρονο Διεθνές Περιβάλλον έχουν αναπτυχθεί ιδιαίτερες συνθήκες, που οδηγούν στη μείωση και τελικώς εξάλειψη της Εθνικής Κυριαρχίας των κρατών. Η βασική θέση που αναπτύσσεται είναι πως η Εθνική κυριαρχία, παρά τις όποιες πιέσεις δέχεται, δεν απειλείται στο σύνολό της, στον βαθμό μάλιστα που να αμφισβητείται η υπόσταση του έθνους-κράτους. Ωστόσο, αυτό που παρατηρείται, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι ο μερικώς μετασχηματισμός της. Αν και υπάρχει μια γενικότερη σύγχυση γύρω από τον όρο Κυριαρχία, μπορούμε να διακρίνουμε τέσσερις διαφορετικούς τρόπους που αυτός χρησιμοποιείται. Την Διεθνή Νομική Κυριαρχία, την Βεσταφαλιανή Κυριαρχία, την Εσωτερική Κυριαρχία και την Κυριαρχία της αλληλεξάρτησης. Οι παραπάνω μορφές αν και συνδέονται, δεν ταυτίζονται. Η απώλεια μιας δεν συνεπάγεται απαραίτητα απώλεια και της άλλης. Οι δύο πρώτες αναφέρονται κυρίως στο ζήτημα της αρμοδιότητας που έχει ένα κράτος να ασκεί εξουσία, εντός των εδαφών του, ενώ οι άλλες δύο σε ζητήματα που σχετίζονται με την αποτελεσματικότητα άσκησης της εξουσίας. Το κράτος μπορεί να βιώνει δυνάμεις που να αμφισβητούν την εξουσία του, αλλά αυτό δεν είναι σε καμία περίπτωση καινούργιο φαινόμενο. Η Κρατική Εξουσία δεν υπήρξε ποτέ απόλυτη. Η αντίληψη για την ανάγκη προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αν και δεσμεύει το κράτος δεν μπορεί να υποστηριχθεί πως καταργεί στην πράξη την Κρατική Εξουσία. Επιπροσθέτως, η Οικονομική Παγκοσμιοποίηση έχει μεν περιορίσει τις οικονομικές πολιτικές των κρατών, αλλά σε καμία περίπτωση δεν τα έχει αποστερήσει από την ικανότητα να ασκούν έλεγχο πάνω στην οικονομική δραστηριότητα εντός της επικράτειας τους. Άλλωστε, η Οικονομική Παγκοσμιοποίηση εγείρει ζητήματα αποτελεσματικότητας και όχι αρμοδιότητας/εξουσίας. Ωστόσο, η αποτελεσματική άσκηση των κρατικών πολιτικών δεν υπήρξε διαχρονικά δεδομένη, αλλά πάντοτε υπόκεινται σε εξωτερικούς και εσωτερικούς περιορισμούς. Τα Παγκόσμια Οικονομικά και Περιβαλλοντικά προβλήματα, καθώς και τα ζητήματα Ασφάλειας μπορεί να οδηγούν σε περισσότερη αλληλεξάρτηση αλλά η αλληλεξάρτηση δε συνεπάγεται μείωση της Κυριαρχίας. Τα κράτη εξακολουθούν να διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην αντιμετώπιση των προβλημάτων, ενώ παράλληλα διευκολύνουν την διατήρηση και επέκταση της Παγκοσμιοποίησης, γεγονός που επιβεβαιώνει την ύπαρξη της Κυριαρχίας. Παρόλα αυτά, η εντεινόμενη ανάγκη για διεθνή συνεργασία και οι μορφές που αυτή λαμβάνει μέσω των Διεθνών Οργανισμών, κάποιοι εκ των οποίων έχουν Υπερεθνικό χαρακτήρα, συνιστά μια διαφοροποίηση, έναν μετασχηματισμό, από την παραδοσιακή αντίληψη της εθνικής κυριαρχίας.