Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα. Θεσμικές και οικονομικές προεκτάσεις

Abstract

Η αγορά ενέργειας αποτελεί μια θεμελιώδη πτυχή της παγκόσμιας οικονομίας σε διαχρονικό επίπεδο. Η έννοια της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας αναφέρεται στη διαδικασία της κατάργησης συγκεκριμένων περιορισμών, ποσοτικών και ποιοτικών, με σκοπό την τόνωση του ανταγωνισμού και την αποτελεσματικότερη λειτουργία της. Η αποτελεσματικότητα επιτυγχάνεται με την είσοδο περισσότερων ανταγωνιστών στην αγορά ενέργειας, οι οποίοι μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση των επιπέδων παραγωγής και την μείωση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολουθώντας την πάγια πολιτική της για ελεύθερη αγορά υιοθέτησε το 2003 την Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 2003/54/ΕΚ υποχρεώνοντας τα κράτη – μέλη να απελευθερώσουν έως ένα κατώτατο ποσοστό τις αγορές τους και στη συνέχεια με την εισαγωγή των επόμενων διορθωτικών και συμπληρωματικών Οδηγιών επιχειρήθηκε η ολοκλήρωση της απελευθέρωσης. Ακολουθώντας τις διεθνείς τάσεις στον τομέα της ενέργειας, η Ελλάδα προέβη σε μεταρρυθμίσεις προς την κατεύθυνση της εισαγωγής του ανταγωνισμού στην αγορά ενέργειας. Η παρούσα εργασία έχει σκοπό να μελετήσει τη διαδικασία της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, να παρουσιάσει τα στάδια της διαδικασίας απελευθέρωσης αναφέροντας τα ζητήματα που ανέκυψαν κατά τη διάρκεια αυτής και, τέλος, να διερευνήσει τις επιπτώσεις και τις προεκτάσεις της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην οικονομική και κοινωνική ζωή και στο ευρύτερο Ευρωπαϊκό και εθνικό θεσμικό πλαίσιο. Το πρώτο κεφαλαίο επιχειρεί την παρουσίαση της ηλεκτρικής ενέργειας ως οικονομικό και κοινωνικό αγαθό, αναλύοντας τα ειδικά χαρακτηριστικά της. Παράλληλα, γίνεται μια περιγραφή των μορφών αγοράς που συναντώνται στον τομέα της ενέργειας, όπως ο τέλειος ανταγωνισμός, το μονοπώλιο, ο μονοπωλιακός ανταγωνισμός και το ολιγοπώλιο. Στο δεύτερο κεφαλαίο γίνεται μια αναδρομή στη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με την μορφή του φυσικού μονοπωλίου και την ίδρυση της ΔΕΗ. Στη συνέχεια, στο τρίτο κεφάλαιο, περιγράφεται η διαδικασία απελευθέρωσης της αγοράς διεθνώς, εισάγοντας στοιχεία ανταγωνισμού στην χονδρική και στην λιανική, καθώς επίσης και οι βασικότεροι φορείς που ρυθμίζουν τους κανόνες λειτουργίας των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται η πορεία της απελευθέρωσης της αγοράς στην Ελλάδα, οι λόγοι που οδήγησαν στην απόφαση για απελευθέρωση και αναφέρονται τα προβλήματα που εμφανίσθηκαν κατά τη διαδικασία της απελευθέρωσης και πώς επιχειρήθηκε να αντιμετωπιστούν με την εισαγωγή τριών διαδοχικών νομοθετικών πακέτων. Επιπρόσθετα, περιγράφεται και ο ρόλος της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας. Στο πέμπτο κεφάλαιο, κύρια στοιχεία αποτελούν η οικονομική διάσταση της ηλεκτρικής ενέργειας, ο ρόλος του Διαχειριστή του Συστήματος, η διαδικασία του Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού, η θέση της ∆ΕΗ και η εισαγωγή των ανεξάρτητων ιδιωτών παραγωγών, η χονδρεμπορική και λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Στο έκτο κεφάλαιο επιχειρείται μία αναφορά στους φορείς λειτουργίας και οργάνωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας όπως ΔΕΣΜΗΕ, ΛΑΓΗΕ, ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ και στους φορείς που καθορίζουν και εποπτεύουν τη λειτουργία της αγοράς και τα υπάρχοντα επίπεδα ανταγωνισμού εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΡΑΕ, ΟΣΡΑΕ) Στο έβδομο και τελευταίο κεφάλαιο γίνεται λόγος για την επικρατούσα κατάσταση στην ηλεκτρική ενέργεια, αναλύονται οι θεσμικές και οικονομικές προεκτάσεις της διαδικασίας απελευθέρωσης και επισημαίνεται η ανάγκη διορθωτικών παρεμβάσεων προς επιτάχυνση της διαδικασίας απελευθέρωσης.