Η πολιτική της Ρωσίας στον Καύκασο και η θέση της Ελλάδας : σύγκλιση ή απόκλιση συμφερόντων;

Abstract

Στο πρώτο κεφάλαιο, θα παρουσιάσουμε το μεθοδολογικό πλαίσιο και το θεωρητικό υπόβαθρο στο οποίο θα στηριχθούμε. Στη συνέχεια του κεφαλαίου θα δούμε πώς το πλαίσιο που ορίσαμε ερμηνεύει τα κύρια χαρακτηριστικά της Ρωσικής Εξωτερικής Πολιτικής, ιστορικά αλλά και κατά τη μετασοβιετική περίοδο (1991-2008). Ζητούμενο εδώ είναι η αναζήτηση συνεχειών και ασυνεχειών σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική της Ρωσίας (με έμφαση στη μεταψυχροπολεμική περίοδο). Η ανάλυση των βασικών χαρακτηριστικών και κατευθύνσεων της τελευταίας κρίνεται έτσι αναγκαία, καθώς οι πολιτικές του ρωσικού κράτους στον Καύκασο δεν είναι δυνατό να εξεταστούν αποκομμένες από το ευρύτερο πλαίσιο που σχετίζεται με τη θέση της Ρωσίας στο διεθνές σύστημα και ιδιαίτερα τις σχέσεις της με τη Δύση. Στο δεύτερο κεφάλαιο, θα εξετάσουμε το πώς ο Καύκασος εντάσσεται στο πλαίσιο που ορίσαμε στο πρώτο και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη γεωπολιτική της Ρωσίας.5 Θα δούμε ποια η σημασία της εν λόγω περιοχής για την τελευταία, ποια συμφέροντα διακυβεύονταν για αυτήν, ποια εμπόδια καλείται να αντιμετωπίσει και ποια τα συμφέροντα και οι πολιτικές των βασικών της ανταγωνιστών. Θα επιχειρηθεί η ανάδειξη συνεχειών και ασυνεχειών μεταξύ του ιστορικού παρελθόντος και της μετασοβιετικής περιόδου, στη βάση πάντοτε όσων ορίζει το θεωρητικό σχήμα που επιλέξαμε. Όπως προαναφέραμε, οι θέσεις και τα συμφέροντα της Ρωσίας στον μετασοβιετικό Καύκασο θα εξεταστούν στη βάση τριών παραμέτρων, τις οποίες αναπτύξαμε προηγουμένως. Θα επιχειρηθεί, τέλος, σύγκριση των πολιτικών της Ρωσίας με αυτές άλλων παγκόσμιων και περιφερειακών παικτών, ώστε να διαπιστωθεί αν υπάρχει σύγκλιση ή απόκλιση συμφερόντων. Στο τρίτο κεφάλαιο, θα αναφερθούμε στις ελληνορωσικές σχέσεις και στον τρόπο που αυτές εξελίχθηκαν ιστορικά. Θα εξεταστεί η σημασία της Ελλάδας για τη Ρωσία, οι πολιτικές που η τελευταία ακολούθησε απέναντί της και ο ρόλος άλλων δυνάμεων στη διαμόρφωση και εξέλιξή τους. Θα επιχειρηθεί σύνδεση και σύγκριση με τη μετασοβιετική περίοδο, μετά δηλαδή το κοσμογονικό γεγονός της πτώσης της ΕΣΣΔ, η οποία μετέβαλε άρδην το πλαίσιο εντός του οποίου εξελίσσονται οι σχέσεις των δύο κρατών. Το κεφάλαιο θα κινηθεί με βάση την πραγματικότητα της ύπαρξης ισχυρών περιορισμών ως προς την ουσιαστική αναβάθμιση των ελληνορωσικών σχέσεων (ενσωμάτωση Ελλάδας σε Δύση), τους οποίους και θα αναλύσει. Θα επιχειρήσει, επίσης, να εξετάσει τις προϋποθέσεις υπέρβασης των δεδομένων κατά τρόπο που δε θα οδηγούσε σε αλλαγή του γεωπολιτικού προσανατολισμού της Ελλάδας. Στο τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο, θα εξετάσουμε τη σημασία του Καυκάσου για την Ελληνική Εξωτερική Πολιτική, τις πολιτικές που η τελευταία ακολούθησε κατά τη μετασοβιετική περίοδο και το κατά πόσο (και πού) διαπιστώνεται σύγκλιση ή απόκλιση συμφερόντων με τη ρωσική πλευρά. Η σύγκριση θα λάβει υπόψη της τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζουν οι επιλογές άλλων παικτών στην περιοχή, ιδιαίτερα της Δύσης (ως του έτερου βασικού πόλου δράσης στην περιοχή). Ειδική αναφορά θα υπάρξει στο ρόλο και τις πολιτικές της Τουρκίας λόγω της σημασίας της για την Ελλάδα. Ωστόσο και η παράμετρος Τουρκία θα αξιολογηθεί στο πλαίσιο του κεντρικού δίπολου Δύση-Ρωσία, το οποίο αποτελεί τη βάση της διαμόρφωσης των στρατηγικών αξόνων στην περιοχή. Τέλος, θα καταθέσουμε έναν αριθμό συγκεκριμένων θέσεων για την Ελληνική Εξωτερική Πολιτική στον Καύκασο, λαμβάνοντας υπόψη τα συμφέροντά της, το δεδομένο της συμμετοχής της στους ευρωατλαντικούς θεσμούς, τις θέσεις και τις πολιτικές της Ρωσίας, όπως και αυτές της Τουρκίας. Σκοπός των θέσεων αυτών είναι η αναζήτηση ενός πλαισίου που θα οδηγήσει σε αναβάθμιση του ρόλου της Ελλάδας στην περιοχή. Μετά το τέλος του τετάρτου κεφαλαίου, θα υπάρξει ειδικό παράρτημα με χάρτες, οι οποίοι θα βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση και εξειδίκευση ορισμένων δεδομένων στα οποία θα αναφερθούμε στο κυρίως κείμενο της διατριβής.