Τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης
https://dione.lib.unipi.gr/xmlui/handle/unipi/117
2024-03-28T13:21:03ZΜακροχρόνια φροντίδα σε γηράσκουσες κοινωνίες : διερεύνηση της ζήτησης, προσφοράς και μεθόδων χρηματοδότησης
https://dione.lib.unipi.gr/xmlui/handle/unipi/14863
Μακροχρόνια φροντίδα σε γηράσκουσες κοινωνίες : διερεύνηση της ζήτησης, προσφοράς και μεθόδων χρηματοδότησης
Βάλβης, Ζαφείριος - Δημήτριος; Valvis, Zafiris - Dimitris
Η παρούσα διατριβή χωρίζεται σε τέσσερα Μέρη.
Στο πρώτο Μέρος, και ειδικότερα στο κεφάλαιο 1, τίθεται το εννοιολογικό πλαίσιο του θεματικού πεδίου Μακροχρόνια Φροντίδα Ηλικιωμένων, ορίζεται η ‘μακροχρόνια φροντίδα’ και παρουσιάζονται οργανωτικά μοντέλα, δημόσιες πολιτικές χωρών της Ευρώπης και δημογραφικά στοιχεία με στόχο να γίνει κατανοητό το ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται το αντικείμενο της παρούσας εργασίας, όχι μόνο σε επιστημονικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο και επίπεδο δημοσίων πολιτικών. Στο κεφάλαιο 2 παρουσιάζεται η μεθοδολογική προσέγγιση, ειδικότερα τα δεδομένα, οι ορισμοί και οι μετρήσεις που χρησιμοποιήθηκαν, καθώς και η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε. Χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα της έρευνας “Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe” (SHARE) για 17 ευρωπαϊκές χώρες (Σουηδία, Δανία, Γερμανία, Αυστρία, Γαλλία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ελβετία, Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Πορτογαλία, Τσεχία, Πολωνία, Σλοβενία, Εσθονία, Κροατία) και το Ισραήλ. Πραγματοποιείται περιγραφική στατιστική ανάλυση τεσσάρων δεικτών μακροχρόνιας φροντίδας για διάστημα εμπιστοσύνης 95%, με τα αποτελέσματα να είναι σταθμισμένα στο σύνολο του πληθυσμού της κάθε χώρας και να απεικονίζονται σε ραβδογράμματα, διαγράμματα Venn και διαγράμματα διασποράς (scatter plots). Εν συνεχεία πραγματοποιούνται αναλύσεις παλινδρόμησης probit προκειμένου να διαπιστωθεί ο βαθμός επίδρασης επιλεγμένων ανεξάρτητων μεταβλητών στην πιθανότητα να βρίσκεται κάποιος σε ανάγκη φροντίδας, στην πιθανότητα να μην λαμβάνει καθόλου φροντίδα, στην πιθανότητα να λαμβάνει μόνο επαγγελματική φροντίδα, καθώς και στην πιθανότητα η παρεχόμενη φροντίδα να καλύπτει τις ανάγκες του.
Στο δεύτερο Μέρος πραγματοποιείται συγκριτική ανάλυση μεταξύ των 18 χωρών του SHARE. Η ανάλυση επικεντρώνεται σε τέσσερις βασικούς στατιστικούς δείκτες: i) τον δείκτη ανάγκης φροντίδας (Care need indicator), ii) τον δείκτη μη λήψης φροντίδας (Care gap indicator), iii) τον δείκτη μίγματος παροχής φροντίδας (Care mix indicator) και iv) τον δείκτη ικανοποίησης φροντίδας (Care satisfaction indicator). Το δεύτερο Μέρος αναπτύσσεται σε τέσσερα διακριτά κεφάλαια. Στο πρώτο εξ΄ αυτών (κεφάλαιο 3) προτείνεται μια νέα κατηγοριοποίηση επιπέδων αναγκών φροντίδας, καθώς διαπιστώθηκε έλλειψη ενιαίας προσέγγισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στο κεφάλαιο 4 γίνεται συγκριτική ανάλυση των τεσσάρων ανωτέρω δεικτών για το σύνολο των ατόμων ηλικίας 65+ που έχουν ανάγκη προσωπικής φροντίδας (δυσκολία με τουλάχιστον μία βασική δραστηριότητα καθημερινής ζωής, ADL) ανά χώρα. Στο πέμπτο κεφάλαιο εξετάζονται οι ανωτέρω τέσσερις δείκτες λαμβάνοντας υπόψη και εκείνους που έχουν ανάγκη φροντίδας/βοήθειας μόνο με λειτουργικές δραστηριότητες καθημερινής ζωής (iADL), ενώ στο κεφάλαιο 6 εξετάζεται κατά πόσο η τυπική και άτυπη φροντίδα λειτουργούν συμπληρωματικά ή ως υποκατάστατα.
Το τρίτο Μέρος επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στην Ελλάδα. Αρχικά, παρουσιάζεται η μεθοδολογική προσέγγιση (κεφάλαιο 7) και αναλύονται περαιτέρω δεδομένα της έρευνας SHARE σχετικά με το ποιος παρέχει μακροχρόνια φροντίδα ηλικιωμένων στην Ελλάδα, τον ρόλο της άτυπης/μη επαγγελματικής φροντίδας σε σχέση με την επαγγελματική φροντίδα, καθώς και τη συσχέτιση της λήψης φροντίδας με παραμέτρους όπως η σύνθεση του νοικοκυριού, η οικονομική ευμάρεια, η ηλικία ή η ύπαρξη τέκνων (Κεφάλαια 8 και 9). Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι διάφορες μορφές παροχής υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας που υπάρχουν στην Ελλάδα και η χρηματοδότησή τους, ενώ μελετώνται μη δημοσιευμένα διοικητικά στοιχεία, που συγκεντρώθηκαν στο πλαίσιο της παρούσας διατριβής, σχετικά με το πλήθος των ηλικιωμένων που λαμβάνουν υπηρεσίες φροντίδας από οργανωμένες δομές (δημόσιες ή ιδιωτικές), και τις σχετικές δημόσιες δαπάνες. Επίσης παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της πρωτογενούς έρευνας που πραγματοποίησε ο συγγραφέας της παρούσης σε εξειδικευμένο κοινό (focus group) στο πλαίσιο του χρηματοδοτούμενου από το Horizon 2020 έργου με τίτλο “Social Protection Innovative Investment in Long-Term Care (SPRINT)” υπό την αιγίδα του Κέντρου Ερευνών Πανεπιστημίου Πειραιώς (Κεφάλαιο 10). Το τρίτο Μέρος ολοκληρώνεται με την προβολή αναγκών κατ’ οίκον υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας ηλικιωμένων έως το έτος 2070 (Κεφάλαιο 11) στη βάση δημογραφικών και μακροοικονομικών υποθέσεων των Εκθέσεων του Aging Working Group (AWG).
Τέλος, στο τέταρτο Μέρος παρουσιάζονται τα συνολικά συμπεράσματα και βασικά ευρήματα των προηγούμενων κεφαλαίων (Κεφάλαιο 12) και προτείνονται πέντε άξονες σχεδιασμού ολοκληρωμένων πολιτικών μακροχρόνιας φροντίδας (Κεφάλαιο 13), συνδυάζοντας τα ποσοτικά ευρήματα των προηγούμενων κεφαλαίων με τα ποιοτικά ευρήματα της έρευνας «focus group» σε εξειδικευμένο κοινό και λαμβάνοντας υπόψη και τις πρακτικές άλλων χωρών. Οι πέντε προτεινόμενοι άξονες σχεδιασμού πολιτικών μακροχρόνιας φροντίδας ηλικιωμένων συνοψίζονται σε: i) Δημιουργία ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου που να συστηματοποιεί διαφορετικά επίπεδα και τύπο παρεχόμενων υπηρεσιών βάσει σοβαρότητας αναγκών και να θέτει σαφή κριτήρια δικαιούχων λήψης δημόσιων υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας, ii) Σύστημα Διακυβέρνησης - Συστηματική και δομημένη καταγραφή και παρακολούθηση ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών, iii) Ενίσχυση και συστηματοποίηση χρηματοδότησης δημόσιων προγραμμάτων μακροχρόνιας φροντίδας, iv) Θέσπιση κινήτρων για την ανάπτυξη προγραμμάτων ιδιωτικής ασφάλισης μακροχρόνιας φροντίδας, για την ανάπτυξη υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας ιδιωτικού τομέα και για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας και v) Στήριξη άτυπων φροντιστών/οικογένειας.
Στόχος της παρούσας διατριβής είναι να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο σχεδιασμού δημοσίων πολιτικών και υπηρεσιών για την μακροχρόνια φροντίδα ηλικιωμένων.
2022-11-01T00:00:00ZΣυμπεριφορικά οικονομικά και συνταξιοδοτικά συστήματα: εμπειρική διερεύνηση σε γηράσκουσες κοινωνίες
https://dione.lib.unipi.gr/xmlui/handle/unipi/14631
Συμπεριφορικά οικονομικά και συνταξιοδοτικά συστήματα: εμπειρική διερεύνηση σε γηράσκουσες κοινωνίες
Χουζούρης, Μιχαήλ; Chouzouris, Michail
Η ραγδαία ανάπτυξη των συμπεριφορικών οικονομικών (behavioral economics) προσφέρει ένα εναλλακτικό εργαλείο, διαφορετικό από την κλασική θεωρία, προκειμένου να βελτιώσει την οικονομική θεωρία και τη θεωρία των ορθολογικών επιλογών. Οι ιδέες αυτές έχουν πληθώρα εφαρμογών - από τομείς της κοινωνικής πολιτικής και την ασφάλιση μέχρι το μάρκετινγκ και την υγεία. Οι δημογραφικές αλλαγές όπως η γήρανση του πληθυσμού και οι καινοτομίες όπως η παγκοσμιοποίηση και οι νέες τεχνολογίες επηρεάζουν με ποικίλους τρόπους το κράτος πρόνοιας και το ασφαλιστικό σύστημα ωθώντας αλλαγές που θα χρησιμοποιούν νέα εργαλεία όπως τα συμπεριφορικά οικονομικά. Παράλληλα η δομή του ασφαλιστικού συστήματος δημιουργεί στρεβλώσεις και ανισότητες μεταξύ των φύλων οι οποίες και επηρεάζονται άμεσα καθώς το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται.
Σκοπός της διατριβής είναι να εξερευνήσει τους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων υπό καθεστώς αβεβαιότητας και τη σχέση τους με τις μη ορθολογικές επιλογές. Η προσέγγιση αυτή επιτυγχάνεται με τη χρήση πειραματικών μεθόδων και αξιοποίηση διαχρονικών δεδομένων από μεγάλης κλίμακας πανευρωπαϊκή έρευνα. Στο πλαίσιο της μελέτης αυτής εξετάζεται η δομή του ασφαλιστικού συστήματος και η σχέση του με τα συμπεριφορικά οικονομικά. Παρουσιάζεται η επίδραση της πληθυσμιακής γήρανσης στα συστήματα ασφάλισης και η σημασία που αποκτούν οι αποφάσεις υπό αβεβαιότητα. Επίσης, γίνεται παρουσίαση των δομικών προβλημάτων και στρεβλώσεων του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και ο τρόπους που καθορίζουν τις επιλογές των ασφαλισμένων μέσα από τη μελέτη της περίπτωσης των συντάξεων χηρείας στην Ευρώπη.
Η πρώτη πηγή δεδομένων είναι ένα δείγμα προπτυχιακών φοιτητών και διερευνάται κατά πόσο η επίδοση των γνωσιακών λειτουργιών σχετίζεται με αποκλίσεις από την ορθολογική συμπεριφορά. Για την ποσοτικοποίηση των παραμέτρων αυτών, γίνεται χρήση του Τεστ Γνωσιακών Ικανοτήτων (CRT) μαζί με εργαλεία μέτρησης του αριθμητικού και χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού προκειμένου να κατανοηθεί η προέλευση των «μη ορθολογικών επιλογών». Η μελέτη διεξήχθη σε ένα σκοπίμως μεροληπτικό δείγμα 222 προπτυχιακών φοιτητών των οποίων το πρόγραμμα σπουδών δίνει έμφαση στη στατιστική και τη θεωρία πιθανοτήτων. Παρά τη μεροληπτική φύση του δείγματος, οι συμμετέχοντες με χαμηλότερο CRT είναι πιο πιθανό να υποπέσουν σε συμπεριφορικές προκαταλήψεις. Επίσης, το επίπεδο γνωσιακών ικανοτήτων βρέθηκε να συσχετίζεται με συγκεκριμένες αριθμητικές ικανότητες, τον χρηματοοικονομικό αναλφαβητισμό και το προφίλ του ρίσκου.
Η δεύτερη πηγή δεδομένων είναι η πανευρωπαϊκή μελέτη για την υγεία, τη γήρανση και τη συνταξιοδότηση στην Ευρώπη (SHARE). Σκοπός της ανάλυσης είναι η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ της επιλογής τους να αναλάβουν οικονομικούς κινδύνους και της απομείωσης των γνωσιακών τους ικανοτήτων. Τα στοιχεία της έρευνας SHARE περιλαμβάνουν πληροφορίες για το επίπεδο ανάληψης οικονομικού κινδύνου και για τις γνωσιακές ικανότητες των συμμετεχόντων. Με βάση τα στοιχεία αυτά κατασκευάστηκε ένα μέτρο για την αξιολόγηση των γνωσιακών ικανοτήτων με βάση την αξιολόγηση της επεισοδιακής μνήμης, της λεκτικής ευχέρειας και των αριθμητικών δεξιοτήτων. Επιπλέον, το σύνολο των δεδομένων επιτρέπει τον έλεγχο για δημογραφικούς παράγοντες και μεμονωμένα χαρακτηριστικά που μπορεί να σχετίζονται με τις γνωσιακές ικανότητες και τη στάση απέναντι στον κίνδυνο. Πραγματοποιήθηκαν αναλύσεις με τη χρήση γενικευμένων μοντέλων παλινδρόμησης για να εξεταστεί η επίδραση των γνωσιακών ικανοτήτων στη στάση απέναντι στον κίνδυνο εξετάζοντας παράλληλα μεμονωμένα χαρακτηριστικά του δείγματος. Τα ευρήματα καταδεικνύουν μια διαφοροποίηση σε όλα τα στοιχεία της γνωσιακής λειτουργίας στις χώρες της Ευρώπης, ενώ οι διαφορές μεταξύ των φύλων είναι εξίσου σημαντικές. Τέλος, η ανάλυση ανέδειξε την ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ της στάσης απέναντι στον κινδύνου και της γνωσιακής γήρανσης.
2022-07-01T00:00:00ZΕυθέα και αντίστροφα προβλήματα σκέδασης επιπέδων και σφαιρικών ελαστικών κυμάτων
https://dione.lib.unipi.gr/xmlui/handle/unipi/14393
Ευθέα και αντίστροφα προβλήματα σκέδασης επιπέδων και σφαιρικών ελαστικών κυμάτων
Καϊάφα, Αγγελική; Kaiafa, Angeliki
Στην παρούσα διατριβή μελετάμε ευθέα και αντίστροφα προβλήματα σκέδασης ελαστικών κυμάτων από ένα μη-διαπερατό μερικώς επικαλυμμένο αντικείμενο που βρίσκεται σε ένα ομογενές και ισότροπο ελαστικό μέσο. Μοντελοποιούμε μαθηματικά το πρόβλημα σκέδασης μέσω της φασματικής εξίσωσης Navier, θεωρώντας προσπίπτοντα κυματικά πεδία από σημειακές πηγές, με αντίστοιχα σκεδασμένα κυματικά πεδία, τα οποία λαμβάνονται σε μία κλειστή, λεία καμπύλη στο εσωτερικό του αντικειμένου-σκεδαστή. Ιδιαίτερα, από μαθηματικής άποψης, το μοντέλο μας περιγράφεται από ένα εσωτερικό, μεικτό πρόβλημα συνοριακών τιμών στο οποίο το σκεδασμένο πεδίο ικανοποιεί τη μεικτή συνοριακή συνθήκη τύπου Dirichlet-Robin στο λείο σύνορο του σκεδαστή. Αποδεικνύουμε για το ευθύ πρόβλημα σκέδασης την καλή τοποθέτηση του σε κατάλληλο συναρτησιακό πλαίσιο χρησιμοποιώντας χώρους Sobolev και συγκεκριμένα θεμελιώνουμε αποτελέσματα μοναδικότητας, ύπαρξης και ευστάθειας λύσης. Αντίστοιχα αποτελέσματα παρουσιάζουμε επίσης για το ευθύ πρόβλημα σκέδασης από ένα μη-ομογενές ελαστικό μέσο με άγνωστα θαμμένα αντικείμενα στο εσωτερικό του. Επίσης, μελετάμε τα αντίστοιχα αντίστροφα προβλήματα σκέδασης και χρησιμοποιώντας κατάλληλους βοηθητικούς ολοκληρωτικούς τελεστές, μορφής δυναμικών απλού και διπλού στρώματος, θεμελιώνουμε μία τροποποιημένη μέθοδος παραγοντοποίησης για την επίλυσή του. Επιπλέον, παρουσιάζουμε και αποδεικνύουμε όλο το θεωρητικό πλαίσιο μέσω του οποίου προτείνεται αλγόριθμος αντιστροφής για την ανακατασκευή του συνόρου, του μερικώς επικαλυμμένου σκεδαστή. Τέλος, παραθέτουμε χρήσιμες παρατηρήσεις, συμπεράσματα και εφαρμογές σχετικά με το ευθύ πρόβλημα σκέδασης και τη σύνδεσή του με το αντίστροφο.
2022-05-01T00:00:00ZΔιερεύνηση εναλλακτικών μεθόδων μακροχρόνιων οικονομικών προβολών συστημάτων κοινωνικής προστασίας, με εφαρμογές στην Ελλάδα
https://dione.lib.unipi.gr/xmlui/handle/unipi/13945
Διερεύνηση εναλλακτικών μεθόδων μακροχρόνιων οικονομικών προβολών συστημάτων κοινωνικής προστασίας, με εφαρμογές στην Ελλάδα
Συμεωνίδης, Γεώργιος; Symeonidis, Georgios
Οι ολοένα αυξανόμενες παροχές κοινωνικής προστασίας στην Ελλάδα έχουν αποτελέσει τα τελευταία χρόνια αιχμή του δόρατος στο δημοσιονομικό πρόβλημα της Χώρας καθώς και κύριο λόγο της παρ’ ολίγον επίσημης πτώχευσής της. Σημαντικό παράγοντα σε αυτή τη δημοσιονομική ολίσθηση αποτελεί η γήρανση του πληθυσμού παγκοσμίως.
Η παρούσα διατριβή αρχικά παραθέτει τα διαθέσιμα μοντέλα προβολών κοινωνικής προστασίας και εξετάζει την έκταση της χρήσης τους στο χώρο της κοινωνικής ασφάλισης. Πριν από την ανάπτυξη των ερευνητικών ερωτημάτων, αναλύεται το παρόν σύστημα συντάξεων και παρατίθενται οι λόγοι αλλά και η τεκμηρίωση του γιατί αυτό έχει υπάρξει αφερέγγυο. Έπειτα, αναλύεται ένα μακροοικονομικό μοντέλο παραδοχών, αυτό της Ευρωπαϊκής επιτροπής, ως βάση παραδοχών για τη μετέπειτα ανάπτυξη προβολών. Τέλος, για το τμήμα της προεργασίας, αναλύονται εις βάθος τα μοντέλα Νοητής Κεφαλαιοποίησης, η χρήση τους, η διεθνής αλλά και η ελληνική εμπειρία καθώς και τα μαθηματικά πίσω από τη λειτουργία τους.
Προχωρώντας στα ερευνητικά ερωτήματα, πρώτον, εκτιμάται η εξέλιξη της συνταξιοδοτικής δαπάνης στον πρώτο πυλώνα με την υπόθεση ότι η κύρια σύνταξη μετατρέπεται σε σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης από απλό διανεμητικό με ταυτόχρονη μείωση της εισφοράς και παρουσιάζονται τα αποτελέσματα αυτής. Συνολικά, οι παροχές που θα πρέπει να καταβάλλει το κράτος μειώνονται αισθητά μέχρι το 2060, με ταυτόχρονη μείωση των ποσοστών αναπλήρωσης των συνταξιούχων, το οποίο καλείται να συμπληρωθεί από τη – νέα – επικουρική σύνταξη.
Δεύτερον, εκτιμάται η δημοσιονομική εξέλιξη του συστήματος επικουρικής ασφάλισης εάν από νοητής κεφαλαιοποίησης μετατρεπόταν σε κεφαλαιοποιητικό, με ταυτόχρονη ενσωμάτωση όλων ανεξαρτήτως των ασφαλισμένων της κύριας σύνταξης, σε αντίθεση με τη σημερινή νομοθεσία όπου προβλέπει ότι ένα μόνο τμήμα του πληθυσμού εισφέρει σε επικουρικά ταμεία. Ερευνώνται επίσης τα σχετικά θεσμικά και οργανωτικά που ανακύπτουν από μια τέτοια πιθανή μετάβαση. Το αντιστάθμισμα όμως είναι τα αυξημένα ποσοστά αναπλήρωσης και το αποθεματικό που δύναται να δημιουργηθεί προς επένδυση.
Τρίτο και τελευταίο ερευνητικό ερώτημα αποτελεί η εξέλιξη του «αφανούς» χρέους του ασφαλιστικού συστήματος. Το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα, όντας διανεμητικό, δημιουργεί μελλοντικές υποχρεώσεις ανεξάρτητα από την ικανότητα κάλυψής τους. Το συνολικό έλλειμμα που προκύπτει στο διηνεκές, γνωστό και ως «κρυφό»/ «αφανές» χρέος, καθότι δεν εγγράφεται στις οικονομικές καταστάσεις του κράτους παρότι είναι απαραίτητο να καταβληθεί την εκάστοτε στιγμή, υπολογίζεται για τις διάφορες μελέτες που έχουν εκπονηθεί και αναλύονται τα αποτελέσματα. Οι υπολογισμοί καταλήγουν στο γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια μικρή συνολικά θετική επίδραση στο αφανές χρέος, δεν προκύπτει όμως σαφής ένδειξη για το κατά πόσο οφείλεται κάτι τέτοιο σε θετικά μακροοικονομικά μεγέθη ή στις εφαρμοσθείσες μεταρρυθμίσεις των συνταξιοδοτικών συστημάτων πανευρωπαϊκά. Η διατριβή ολοκληρώνεται εξετάζοντας τους περιορισμούς που ανακύπτουν λόγω της επίδρασης της πανδημίας COVID-19 στα αποτελέσματα αυτής καθώς και προτάσεις για μελλοντική έρευνα.
2021-07-07T00:00:00Z